Κωστής Μοσκώφ: [Σ’ αυτόν τον τόπο…]

Μίκης Θεοδωράκης & Κώστας Τριπολίτης, Αγάπη
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Ραντάρ (1981))

[Ενότητα Α’ Τα παλιότερα – α’]

Σ’ αυτόν τον τόπο
ο άνεμος δεν κουράστηκε
τρεις χιλιάδες χρόνια∙
— η Ιστορία
τραυλίζει την ταυτότητά της∙
τα πράγματα
γίνονται πρόσωπα
— ματώνουν,
καθώς ενσαρκώνονται…
Σιωπή,
«Εσύ που ψιθυρίζεις όλη νύκτα
μέσα μου την ροή σου»
—μυστικό αηδόνι μου—
δυο φορές και χίλιες
κελάρι
μιας αγάπης πεθαμένης…

Από τη συλλογή Κωστής Μοσκώφ: Ποιήματα (1987)

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Κωστής Μοσκώφ

Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου, Ανθρωποπαγίδες

Μίκης Θεοδωράκης & Κώστας Τριπολίτης, Στη νύχτα δοσμένος
(ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη / δίσκος: Ο επιβάτης (1981))

Ανθρωποπαγίδες

Άκουσέ με:
την ώρα που στα πεζοδρόμια
θα λαμπαδιάζουν οι σκιές
κι οι αρετές μες στα κουφάρια τους
θα απειλούν τα όνειρα
στην ενδοχώρα του θανάτου θα εισβάλω
ν’ αχρηστευτούν εξ άπαντος
οι ανθρωποπαγίδες

στην ανθισμένη ασχήμια τους
χάδια απ’ το σκόρο φαγωμένα
και μισθωμένοι θρηνωδοί του εφήμερου
που μάλλον
δεν αγαπήθηκαν ποτέ

κι όταν το άρρωστο παιδί
κάψει όλα τα σπίρτα του
το μουσείο των αζήτητων αποσκευών
θα πυρπολήσω
έγγραφα επαπειλούμενων αναχωρήσεων
και πράξεις θανάτου ανυπόγραφες
κι έπειτα
ας παραχώσει κάποιος
αυτόν τον άγνωστο νεκρό
που ξενυχτά στο στέρνο μου
θέλω να κοιμηθώ
και μ’ εμποδίζει.

Από τη συλλογή Όροφος μείον ένα (2008) της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου

Ανδρέας Καρακόκκινος, Λεμονανθοί στο πέλαγο

Μίκης Θεοδωράκης & Λεωνίδας Μαλένης, Χρυσοπράσινο φύλλο
(τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης / έργο: Χρυσοπράσινο φύλλο (1966))

Κλεμμένο πορτοκάλι

[Ενότητα Λεμονανθοί στο πέλαγο]

Γεννήθηκα σε χώματα νησιωτικά
απλωμένοι λεμονανθοί στο πέλαγο
στην πλώρη ένα ποδήλατο
άφηνε πεταλιές στο αύριο
κι ο ποδηλάτης στο κατάρτι
αγνάντευε τα βάθη των ονείρων
η θάλασσα λαμπύριζε πράσινη
κι έσμιγε με τις λεμονιές
και τις βιολέτες της αυλής
που σε μεθούσαν άνοιξη.

Στις πίσω σελίδες των βιβλίων
ζωγραφίζαμε με ξυλομπογιές
εικόνες της παιδικής μας φαντασίας
ξεχνώντας την αιώνια αδυσώπητη μοίρα
η αβάσταχτη αρμονία των αρωμάτων
δεν άντεξε στο χρόνο
η γης χαράχτηκε σε δυο κομμάτια
κι εμείς αναζητάμε στίχους
να χτίσουμε μια γέφυρα ανάμεσα

Από τη συλλογή Λεμονανθοί στο πέλαγο (2013) του Ανδρέα Καρακόκκινου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Ανδρέας Καρακόκκινος

Ανδρέας Καρακόκκινος, Την ψυχή σου μην αναζητάς

Μίκης Θεοδωράκης & Κώστας Τριπολίτης, Ξημερώνει
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος Ραντάρ (1981))

Την ψυχή σου μην αναζητάς

[Ενότητα Αναζητώντας το χαμόγελο]

Την ψυχή σου μην την αναζητάς
στης γης τα πλήθη.
Το όνειρο δε θα το βρεις
στις όχθες των ανθρώπων.
Εκεί υπάρχουν τα τέρατα
κρυμμένα στις σκιές της αδικίας.
Τα τέρατα που κάνουν το μέλλον
καθημερινή πληγή.

Σήκωσε την ασπίδα σου
αυτή που έφτιαχνες χιλιάδες χρόνια
λέξη λέξη, στίχο στίχο
και κοίταξε ψηλά
σ’ έναν πλανήτη άλλο,
τον πλανήτη του πρώτου ποιητή.

Κλείσε τα μάτια να δεις τη λάμψη του
το φως του ορίζοντά του.
Άκουσε τη μουσική της σιωπής του.
Νιώσε την έκρηξη της ψυχής σου
την έκρηξη που θα εξαφανίσει τα τέρατα
και χαμογέλα στο αύριο
χωρίς υποκρισία
Έρχεται ξημέρωμα Σαββάτου…

Από τη συλλογή Πνοή της άνοιξης (2007) του Ανδρέα Καρακόκκινου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Ανδρέας Καρακόκκινος

Ανδρέας Καρακόκκινος, Αύριο θα ’ρθουν

Μίκης Θεοδωράκης & Λευτέρης Παπαδόπουλος, Κάποτε θά ’ρθουν
(τραγούδι: Παύλος Σιδηρόπουλος / από την ταινία «Ο ασυμβίβαστος» του Ανδρέα Θωμόπουλου (1979))

Αύριο θα ’ρθουν

[Ενότητα Αναζητώντας το χαμόγελο]

Αύριο
θα ’ρθουν
με τυμπανοκρουσίες
κρατώντας τα λάβαρα
των δικών τους «Όχι» και «Ναι»
να παρελάσουν χωρίς ντροπή
πάνω στο κουφάρι
μιας χαμένης Δικαιοσύνης
και μιας ξεχασμένης Αξιοπρέπειας.
Αύριο
θα ’ρθουν
με τα δικά τους «Όχι» και «Ναι»
να σβήσουν για πάντα
την Ιστορία που γράφαμε
κάθε πρωί πάνω στις πέτρες
και στους τοίχους
τρεις χιλιάδες χρόνια τώρα.
Αύριο
θα ’ρθουν
χωρίς ντροπή…

Από τη συλλογή Πνοή της άνοιξης (2007) του Ανδρέα Καρακόκκινου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Ανδρέας Καρακόκκινος

Χλόη Κουτσουμπέλη, Φυλακή

Μίκης Θεοδωράκης, Μια φυλακή
(τραγούδι: Θανάσης Μωραΐτης & χορωδία / δίσκος: Διόνυσος (1985))

Φυλακή

Ζωή ήρεμη, απλή.
Το παιχνίδι ήταν με τα χρώματα.
Μικρός, τα σίδερα μοιάζαν με φύλλα.
Ύστερα έγιναν γαλάζια,
χαρά, εργασία,
«πατρίς, θρησκεία, οικογένεια».
Ώσπου μεγάλωσε.
Τα σίδερα βάφτηκαν χρυσά.
Τα δάχτυλα σέρνονται,
ρόδινα ερπετά πάνω στο
χρυσάφι τους.
Ηδονή κι ελευθερία.
Μα μια μέρα,
το νύχι ξύνει τη χρυσή μπογιά.
Και να σου τα σίδερα,
γυμνά, πρόστυχα γυμνά μπροστά του.
Τα τραντάζει με μανία.
Όμως αυτά ήταν γερά,
κι αυτός ως τώρα
ήρεμος, απλός, ευτυχισμένος.
Τυφλά περιστέρια τα δάχτυλά του
σκοτώνονται στα σίδερα.
Το άλλο πρωί
τα σίδερα ήταν βαμμένα πάλι,
μα ήταν τούτη τη φορά
το κόκκινο του αίματος,
το κόκκινο του χείμαρρου,

το κόκκινο της λευτεριάς.

Από τη συλλογή Σχέσεις σιωπής (1983) της Χλόης Κουτσουμπέλη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χλόη Κουτσουμπέλη

Μαρία Κουγιουμτζή, Άθωνες

Μίκης Θεοδωράκης & Ιάκωβος Καμπανέλλης, Ο εχθρός λαός
(τραγούδι: Βασίλης Παπακωνσταντίνου / έργο: Ο εχθρός λαός (1975))

Άθωνες

Εσύ να μην κοιτάς τους Άθωνες
που τρώνε ζωντανά τα ψάρια
Αυτοί σ’ εχθρούς και φίλους
με το ίδιο μένος φέρονται
τους κόβουν χέρια και πόδια
άμα τους προδώσουν

Εσύ που μες στο μέλι ψάρευες τα μύδια
και με τις φτερωτές γοργόνες
ξενυχτούσες κάθε βράδυ
Πρέπει να είσαι μαλακός
με τους εχθρούς σου.

Το συγκεκριμένο ποίημα της Μαρίας Κουγιουμτζή δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πάροδος (τεύχος 14, Ιούνιος 2007).

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μαρία Κουγιουμτζή

Ευτέρπη Κωσταρέλη, Εφιάλτης

Μίκης Θεοδωράκης & Κώστας Τριπολίτης, Αν
(τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη / δίσκος: Ο επιβάτης (1981))

Εφιάλτης

Αιμορραγούντα σώματα
σε δύσοσμες πόζες.
Ακρωτηριασμένες ελπίδες
σε τυφλά παιδικά μάτια.
Αγανάχτηση στημένη
μπρος στην αψήφηση του θανάτου.
Εικόνες
ενός ντόμινου φτιαγμένου
από σάλιο ραγιάδων
π’ άγγιξαν την ουδό
μιας εξατμισμένης ισότητας.
Μαζικότητα πόνου
πέρα από αριθμούς
πέρα από ξεκάθαρες απόψεις και στόχους.
Όχλος ή ήρωες
δεν έχει σημασία…
Άραγε αξίζει τόσες θυσίες
μια Δημοκρατία;
Όχι, μη βιαστείς
να επαναστατήσεις.
Δεν προσφιλώ καμιάν αλαζονική εξουσία,
καμιά ταξική συστηματική ανθρωπολογία.
Απλά, είναι μισοάδειο το ποτήρι
του ίσου προς ίσο
στις δήθεν εξανθρωπισμένες κοινωνίες μας.
Και, ξέρεις, φοβάμαι μήπως η Δημοκρατία
που διψούν να κληροδοτήσουν
είναι σαν τη δική μας:
Β’ διαλογής.

Από τη συλλογή Βερντάντι (2013) της Ευτέρπης Κωσταρέλη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Ευτέρπη Κωσταρέλη

Μίκης Θεοδωράκης & Γιάννης Θεοδωράκης, Μενεξεδένια τα βουνά

Μενεξεδένια τα βουνά

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Στίχοι: Γιάννης Θεοδωράκης
Τραγούδι: Μαργαρίτα Ζορμπαλά
Δίσκος: Ταξίδι μέσα στη νύχτα (1978)

Μενεξεδένια ήταν τα βουνά
μενεξεδένια τα φιλιά
μενεξεδένια ήταν τα μάτια σου
κατάμαυρη είναι η μοναξιά

Το τρένο αυτό που σε ξερίζωσε
μου σχίζει πάντα την καρδιά
το σφύριγμά του είναι για ’μέ λυγμός
το πέρασμά του είναι καημός

Ήμουν για σένα ο διαβάτης που περνά
ήσουν για μένα το νερό και η φωτιά

Σε κράτησα μέσα στα χέρια μου
σα να ’σουνα μικρό πουλί
με την αυγή γλυκοκελάηδησες
το δειλινό είχες χαθεί

Κι εγώ στα δάση τώρα τριγυρνώ
μετρώ τα κίτρινα κλαδιά
μετρώ τα φύλλα που ξεράθηκαν
την άμετρη μετρώ ερημιά

Ήμουν για σένα ο διαβάτης που περνά
ήσουν για μένα το νερό και η φωτιά

Μίκης Θεοδωράκης & Γιάννης Θεοδωράκης, Αγάπη μου (με τη Μελίνα Μερκούρη)

Αγάπη μου

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Στίχοι: Γιάννης Θεοδωράκης
Τραγούδι: Μελίνα Μερκούρη
Ταινία: Φαίδρα (1962) του Ζιλ Ντασέν

Αστέρι μου, φεγγάρι μου
της άνοιξης κλωνάρι μου
κοντά σου θά ’ρθω πάλι
κοντά σου θά ’ρθω μιαν αυγή
για να σου πάρω ένα φιλί
και να με πάρεις πάλι

Αγάπη μου, αγάπη μου
η νύχτα θα μας πάρει
τ’ άστρα κι ο ουρανός
το κρύο, το φεγγάρι

Θα σ’ αγαπώ, θα ζω μες στο τραγούδι
θα μ’ αγαπάς, θα ζεις με τα πουλιά
θα σ’ αγαπώ, θα γίνουμε τραγούδι
θα μ’ αγαπάς, θα γίνουμε πουλιά

Μανόλης Αναγνωστάκης, Επίλογος (από τη συλλογή «Ο στόχος»)

Κώστας Καρυωτάκης & Μίκης Θεοδωράκης, Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων
(τραγούδι: Βασίλης Παπακωνσταντίνου / δίσκος: Καρυωτάκης (1984))

Επίλογος

Κι όχι αυταπάτες προπαντός.

Το πολύ-πολύ να τους εκλάβεις σα δυο θαμπούς προβολείς μες στην ομίχλη
Σαν ένα δελτάριο σε φίλους που λείπουν με τη μοναδική λέξη: ζω.

«Γιατί», όπως πολύ σωστά είπε κάποτε κι ο φίλος μου ο Τίτος,
«Κανένας στίχος σήμερα δεν κινητοποιεί τις μάζες
Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα.»

Έστω.
Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου. Κρίνε για να κριθείς.

Από τη συλλογή Ο στόχος (1970) του Μανόλη Αναγνωστάκη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μανόλης Αναγνωστάκης

Μανόλης Αναγνωστάκης, Το ναυάγιο

Μανόλης Αναγνωστάκης & Μίκης Θεοδωράκης, Το ναυάγιο
(τραγούδι: Πέτρος Πανδής / δίσκος: Μπαλάντες (1975))

Το ναυάγιο

Θα μείνω κι εγώ μαζί σας μες στη βάρκα
Ύστερα απ’ το φριχτό ναυάγιο και το χαμό
Το πλοίο βουλιάζει τώρα μακριά
(Πού πήγαν οι άλλες βάρκες; ποιοι γλιτώσαν;)
Εμείς θα βρούμε κάποτε μια ξέρα
Ένα νησί ερημικό όπως στα βιβλία
Εκεί θα χτίσουμε τα σπίτια μας
Γύρω-γύρω απ’ τη μεγάλη πλατεία
Και στη μέση μια εκκλησιά
Θα κρεμάσουμε μέσα τη φωτογραφία
Του καπετάνιου μας που χάθηκε –ψηλά-ψηλά–
Λίγο πιο χαμηλά του δεύτερου, πιο χαμηλά του τρίτου
Θ’ αλλάξουμε τις γυναίκες μας και θα κάνουμε πολλά παιδιά
Κι ύστερα θα καλαφατίσουμε ένα μεγάλο καράβι
Καινούριο, ολοκαίνουριο και θα το ρίξουμε στη θάλασσα

Θα ’χουμε γεράσει μα θα μας γνωρίσουνε.

Μόνο τα παιδιά μας δε θα μοιάζουνε μ’ εμάς.

Από τη συλλογή Η συνέχεια 3 (1962) του Μανόλη Αναγνωστάκη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μανόλης Αναγνωστάκης

Μανόλης Αναγνωστάκης, Επίλογος (από τη συλλογή «Εποχές 3»)

Μανόλης Αναγνωστάκης & Μίκης Θεοδωράκης, Οι στίχοι αυτοί
(τραγούδι: Μαργαρίτα Ζορμπαλά / δίσκος: Μπαλάντες (1975))

Επίλογος

Οι στίχοι αυτοί μπορεί και να ’ναι οι τελευταίοι
Οι τελευταίοι στους τελευταίους που θα γραφτούν
Γιατί οι μελλούμενοι ποιητές δε ζούνε πια
Αυτοί που θα μιλούσανε πεθάναν όλοι νέοι.
Τα θλιβερά τραγούδια τους γενήκανε πουλιά
Σε κάποιον άλλο ουρανό που λάμπει ξένος ήλιος
Γενήκαν άγριοι ποταμοί και τρέχουνε στη θάλασσα
Και τα νερά τους δεν μπορείς να ξεχωρίσεις.
Στα θλιβερά τραγούδια τους φύτρωσε ένας λωτός
Να γεννηθούμε στο χυμό του εμείς πιο νέοι.

Από τη συλλογή Εποχές 3 (1951) του Μανόλη Αναγνωστάκη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μανόλης Αναγνωστάκης

Γιώργος Καφταντζής, Στολισμένοι

Οδυσσέας Ελύτης & Μίκης Θεοδωράκης, Της αγάπης αίματα
(τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Μικτή Χορωδία της Θάλειας Βυζαντίου / δίσκος: Το άξιον εστί (1964))

Στολισμένοι

Στολισμένοι με τα αιμόφυρτα ρόδα της αγάπης
από έκθαμβα φύλλα και σμήνη εκστατικών στιγμών
προσπερνούμε ανώφελες περιοχές που σκοτώνουν τα όνειρα
γερασμένες σκιές, ξεστρατισμένες εποχές
και το φοβερό μυστήριο της σπασμένης λάμπας
κάτω απ’ τις στοιβαγμένες νύχτες όλων των ανθρώπων
γεμάτες τρύπες στουπωμένες με ξερές ψυχές
αφήνοντας πίσω μας ανέγγιχτη τη λήθη.

Από τη συλλογή Περίπλους (1991) του Γιώργου Καφταντζή

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Γιώργος Καφταντζής

Γιώργος Καφταντζής, Θύμηση

Brendan Behan | Βασίλης Ρώτας) & Μίκης Θεοδωράκης, Τον Σεπτέμβριο θυμάμαι
(τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη / έργο: Ένας όμηρος (1966))

Θύμηση

Θα τους θυμάμαι πάντοτε από σκιές δεμένους
στα σκοτεινά δρομάκια του Κουλέ-Καφέ.
Από τότε άλλαξαν πολλά
σβήστηκαν τα ονόματα
τα σύννεφα πνίγουν τα καράβια και τα τρένα
το αίμα τους δεν κοιμάται τρομάζει το βράδυ τα παιδιά.

Από τη συλλογή Περίπλους (1991) του Γιώργου Καφταντζή

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Γιώργος Καφταντζής

Βασίλης Ιωαννίδης, [Πώς ξεθυμαίνει…]

Μίκης Θεοδωράκης & Γιάννης Θεοδωράκης, Νύχτα μαγικιά
(τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς / δίσκος: Μαρίνα (2007))

Πώς ξεθυμαίνει
κάποτε ο ουρανός
και πλημμυρίζει
η νύχτα λόγια;

Από τη συλλογή Μικρά ερωτικά (1998) του Βασίλη Ιωαννίδη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Βασίλης Ιωαννίδης

Σαράντος Παυλέας, Χτισμένα σημεία

Brendan Behan & Μίκης Θεοδωράκης, Άνοιξε λίγο το παράθυρο (απόδοση στα Ελληνικά: Βασίλης Ρώτας)
(τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη / δίσκος: Ένας όμηρος (1966))

Χτισμένα σημεία

Είπαμε να μην τσακίζουμε, να μην ισοπεδώνουμε τα παράθυρα.
Κανένα παράθυρον όσο σκληρό κι αν έχει φως, το φως γνωρίζει να γιατρεύει.
Γυρεύαμε τα παράθυρα, δε μας αρκούσαν τα παράθυρα,
γιατί θέλαμε πολύ φως για να διαλύουμε το κάθε μας σκοτάδι.
Γι’ αυτό ψάχναμε για παράθυρα σα να ’μασταν διαρκώς χτισμένοι.
Παντού ψηλαφούσαμε για φως, θέλαμε τα παράθυρα, προσπαθούσαμε
να ελευθερώνουμε όλα τα χτισμένα τους σημεία, σχηματίζαμε ρωγμές
κι ανοίγματα, να πετύχουμε ένα τέλειο παράθυρο
όπου το φως συνέχεια κι άφθονο να φτυαρίζεται μέσα του
απέναντι στο απέραντο το Σύμπαν.

Από τη συλλογή Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983) του Σαράντου Παυλέα

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Σαράντος Παυλέας

Τάσος Κουράκης, Η μετακόμιση

Brendan Behan (απόδοση στα Ελληνικά: Βασίλης Ρώτας) & Μίκης Θεοδωράκης, Το γελαστό παιδί
(τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη / δίσκος: Ένας όμηρος (1966))

[Ενότητα ΙΙ. Οι κληρονόμοι]

Η μετακόμιση

Ήταν που το κυπαρίσσι στην
άκρη του χωριού πριν το ρέμα
άνοιξε κι άφησε τη φωνή που
φώλιαζε μέσα του να πέσει σα
σιωπή –με το αθέατο περίγραμμά της–
πάνω στο δρόμο μας καθώς
σκονισμένοι περνούσαμε από μπροστά του

Οι άλλοι συνέχιζαν. Εγώ καθώς
σκόνταψα πάνω στον ήχο
αφουγκράστηκα με τα μάτια τη
σταματημένη αγωνία ενός νέου που
αναίτια πριν
δυο χρόνια μετακόμισε στη φυλλωσιά

* Στη μνήμη του μικρού Σέρβου μαθητή που σκοτώθηκε από Έλληνα αστυνομικό το 1998 στη Θεσσαλονίκη.

Από τη συλλογή Λέξεις λάμνουν αεί θάλλουν (2002) του Τάσου Κουράκη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Τάσος Κουράκης