Ιωάννα Τσάτσου, Δημιουργία

Δημιουργία

«Αγέτω θεός, ου γαρ εγώ δίχα τώδ’ αείδειν.»
Καλλίμαχος

1.
Η δημιουργία πράξη ολοκληρωτικής συγκέντρωσης, όπως και η ερωτική, ζητάει τη μοναξιά της.

2.
Το πνεύμα δε γνωρίζει ακινησία ούτε ανάπαυση.

3.
Η χάρη του Πνεύματος είναι εκεί, και παραμονεύει την ανοιχτή ψυχή μας. Και τη βρίσκει κατειλημμένη με την ημερήσια έγνοια. Την αμαρτία μας και την τιμωρία μας.

4.
Ο άνθρωπος δεν έχει χώρο να περιλάβει ό,τι του δίνει ο Θεός.

5.
Βαθιά ευδαιμονία το αίσθημα του θαυμασμού. Να θαυμάζω τη φύση, να θαυμάζω τον άνθρωπο, το ήθος του.

6.
Αν συλλάβεις όλο το βάθος μιας αλήθειας, θα την δώσεις και θα μείνει αλήθεια.

7.
Η συμφορά ίσως και η δύναμη του ανθρώπου είναι ν’ αγγίζει καίρια την τραγική διάσταση των γινόμενων. Είτε αυτά τα γινόμενα αφορούν τον ίδιο, είτε τη χώρα του, είτε τρίτα πρόσωπα.

8.
Τυραννική η νοσταλγία του ωραίου, η νοσταλγία της ουσίας.

9.
Δεν είναι απλό η τεντωμένη χορδή.

10.
Όταν υπάρχει πάθος για μια ιδέα, περισσεύει ο καιρός.

11.
Φτωχός ο λόγος όταν αγγίζει την ουσία. Αυξάνεται με τη σιωπή.

12.
Είναι άραγε η δημιουργία νόμος κάποιου αξεδιάλυτου νόστου;

13.
Η παρουσία τρίτου, όταν δεν προσθέτει, αφαιρεί.

14.
Ο θνητός, θαμπωμένος μπρος στην παντοδύναμη γοητεία της ομορφιάς, μένει ακίνητο και σιωπηλός.

15.
Η διαίσθηση, άξια όσο κι ο νους.

16.
Στο κορυφαίο σημείο της κατάνυξης, ανέκφραστη η λέξη.

17.
Η λιτότητα, εσωτερική λειτουργία πριν καταλήξει στην έκφραση.

18.
Η χάρη του πεζού λόγου, λιτότητα, κυριολεξία και δομή.

19.
Η λιτότητα της έκφρασης, παράδοση των αρχαίων.

20.
Το πιο ύπουλο, το πιο ανεύθυνο έγκλημα είναι η κακή χρήση της λέξης.

21.
Πολύτιμη η λέξη σε όλη την ιστορική της αλήθεια.

22.
Πρέπει να είσαι τόσο μόνο λογοτέχνης όσο υποτάσσεσαι στην αλήθεια σου.

23.
Η κριτική χαρακτηρίζει τον κρίνοντα όσο και τον κρινόμενο.

24.
Η ανοιχτή πληγή έχει το πρώτο δίκιο.

25.
Βαθύς ο νόστος για θύμησες.

26.
Οι σημερινοί άνθρωποι της δράσης δεν ακούνε, δεν διαβάζουν. Μόνο το θέατρο στην εποχή μας προσφέρει τη συγκέντρωση σε μια καθολική δομή. Ίσως και μια άριστη ομιλία.

27.
Ποιος βρίσκει μια στιγμή να δεχτεί την ποίηση; Ακόμη και την ποίηση της ζωής, το δέντρο, το πέλαγο, τη γενναία πράξη.

28.
Ένας καλός στίχος ταξιδεύει και κρούει. Ποιοι διαθέτουν μια στιγμή ενόρασης να τον χαρούν;

29.
Ο λυρισμός μιας αλήθειας προσθέτει γοητεία στην έκφραση.

30.
Αυτή η ενσυνείδητη συμβίωση με τη μοίρα μας, είναι ο πρώτος δρόμος προς την ποίηση.

31.
Όταν σ’ έχει αναθρέψει η ποίηση αιώνων και η τέχνη, και η έκφραση της πατρίδας σου· όταν ζεις την αλκυόνα του Ευριπίδη στον κόλπο του κάθε νησιού μας· όταν νιώθεις πως μόνο με τούτο τον ουρανό και το πέλαγο θα μπορούσες να δώσεις μορφές, τότε το κάθε τι που χτυπάει αυτό τον κορμό σε κομματιάζει.

32.
Από τον αρχαίο ναό ως τις βασιλικές, το βυζαντινό ερημοκλήσι, το διαβατικό της Πάτμου, κανένα ξάφνιασμα. Πάντα η χαρά του γυρισμού.

33.
Ο ποιητής, άμα παραδώσει το έργο του, προχωρεί ξένος. Κοιμάται πια τον αδιάφορο ύπνο του.

34.
Και η αδικία πυκνώνει γύρω μας τα κύματα της μοναξιάς.

35.
Μα τι είναι επιτέλους η μοναξιά; Το αδιέξοδο; Η πλήξη; Ο ναυαγός που προσπαθεί να πλέει μέσα στο παγωμένο βουητό των κυμάτων; Ίσως το τελευταίο.

36.
Στη δυστυχία, πρόχειρη παρηγοριά ο «πανδαμάτωρ χρόνος». Ναι, μα τώρα είμαστε ακόμα εδώ, σε τούτη την ώρα. Και πώς θα τη ζήσομε τούτη την ώρα;

37.
Κεφαλαιοκράτης είναι όποιος κατέχει τον περισσότερο γόνιμο χρόνο.

38.
Ο άνθρωπος δεν ανατρέφεται από τη φύση. Αλλιώς, θα είχε συλλάβει το μεγαλείο της υπομονής. Δεν είναι απλό. Γιατί ο δύστυχος πρώτα πρέπει να υπάρξει, δύσκολο. Έπειτα να βοηθήσει να υπάρξουν οι άλλοι, ακόμα πιο δύσκολο. Και να σωθεί από τα λόγια χωρίς αντίκρισμα. Αδύνατο.

39.
Μεγάλη η δωρεά, η ιδιοφυΐα συν ήθος.

40.
Σημαντική παρηγοριά η μελέτη. Δεν είσαι μόνος. Στέκονται πλάι σου οι μεγάλοι. Κι εκείνοι με τα ίδια ερωτήματα.

41.
Στη δομή του κειμένου, η ελάχιστη λεπτομέρεια έχει το ίδιο βάρος με την ουσιαστική.

42.
Δύσκολος ο ανήφορος του συγγραφέα να φτάσει στον ήσυχο δρόμο της απλής καλής φράσης.

43.
Είναι θύμησες που σε αναστατώνουν. Άλλες όπου καταφεύγεις. Και θύμησες που ασκούνε διάχυτη μια πνευματική γοητεία πολύτιμης επικοινωνίας.

44.
Η δράση αναπαύει από τη συγκέντρωση στη σκέψη, την τάση προς την ουσία, τη συχνά εξαντλητική.

45.
Παλεύω με το μηδέν, όπως όλοι μας.

46.
Σκέπτομαι τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο: «Η ποίηση αγκαλιάζει το πνεύμα πριν γίνει ακόμα πνεύμα».

47.
Ο νους δεν μπορεί να συλλάβει το νόημα της ψυχής.

48.
Είναι απλό να είσαι καλός και δίκαιος. Το δύσκολο, να δίνεσαι και να συμπονείς.

49.
Πόσο πολύτιμη η στιγμή της πνευματικής και σωματικής αρμονίας. Εσύ, Ιησού, που κυβερνάς το μυστήριο, βοήθησε να γίνει γόνιμη.

Από το βιβλίο Φέγγος χρόνου (Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα, 1990) της Ιωάννας Τσάτσου