Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια… [Νίκος Χουλιαράς]
Μάριος Τόκας & Σαράντης Αλιβιζάτος, Το σημάδι
(τραγούδι: Κωνσταντίνα & Γιάννης Πάριος / δίσκος: Τραγούδια για την Κωνσταντίνα (1987))
[Α’ Μέρος: Ο δραπέτης στο δέντρο (1965-1972)]
Τα σημάδια
Σημάδια
σε μέρη κρυφά
που ανακαλύπτεις το πρωί
όταν πλένεσαι
χαμογελάς στον καθρέφτη
νιώθεις πλήρης
μέχρι την επόμενη συνάντηση.
Τα σημάδια είναι μια αβέβαιη βεβαιότητα.
Από τη συλλογή Ο δραπέτης στο δέντρο (1972) της Λίας Μεγάλου-Σεφεριάδη
Πηγή: συγκεντρωτική έκδοση Στις κρύπτες του χρόνου (εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 1997) της Λίας Μεγάλου-Σεφεριάδη
Μάριος Τόκας & Σαράντης Αλιβιζάτος, Το σημάδι
(τραγούδι: Κωνσταντίνα / δίσκος: Τραγούδια για την Κωνσταντίνα (1987))
Σχήμα πρωθύστερο
Κι αν κάποιος τολμήσει ν’ απολογηθεί
για όλα τα απρόοπτα και τις παρανοήσεις
κι αν δείξει τη διάθεση
ακόμα και να επανορθώσει
που δεν προέβλεψε για εμάς
κανένα σχέδιο διαφυγής
εγώ και πάλι
θα επικαλεστώ τα λιόδεντρα
απ’ το παραθαλάσσιο σπίτι
όταν τη μελανιά του έρωτα
βουβά χρησμοδοτούσαν
–ανάγωγη, αισθησιακή
δραματικά ανυποψίαστη–
ολόιδια με τη μοναχή
εκείνου του πορτρέτου
που ούτε καν στη φαντασία
του Αλεξάντερ Ιβάνοβιτς υπήρξε
όμως υδράργυρος το σώμα της
και –δίχως όχθη ποταμός– το πρόσωπό της
γλίστρησε
εισχώρησε
δε ρώτησε κανέναν
να απαντήσει σπεύδοντας
σε ερωτήσεις που
δεν έγιναν ποτέ.
Από τη συλλογή Το επιδόρπιο (2012) της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου
Λόλα Βώττη, Ρεζεντά (1930)
(τραγούδι: Ορέστης Μακρής / από την επιθεώρηση Παναθήναια του 1931)
Ρεζεντά
Εκείνη: – Δεν ομοιοκαταληκτούσανε ποτέ
τα λόγια μου με τη φωνή μου.
Κι ήμουν αυτό που αρνιόμουν
ηχώ από βράχια που έπεφταν
ίχνη γεμάτη μιας αφής
που όμως της λείπαν δάχτυλα
– κάποιος μετράει
επάνω στο σεντόνι τα λεφτά του
τα βρίσκει πάντοτε λειψά –
μια επανάληψη αστροφεγγιάς
κι ύστερα πάλι το άδειο
και όταν λέμε άδειο
δεν εννοούμε τη σιωπή
αλλά να ζεις το αταίριαστο
κι άφαντος να ’ναι ο κήπος.
Εκείνος: – Μην παραδίνεσαι, μικρή μου Ρεζεντά
ανέλπιστα κάποια στιγμή
τα αδύνατα μπορούν να γίνουν δυνατά
κι ας αναβοσβήνει σταθερά τα φώτα της
η ηλικία του καθρέφτη
–θα λήξει κάποτε κι αυτή
σύντομη σαν διήγηση
με έκβαση προβλεπόμενη–
κι ας είναι αφηρημένοι οι δικαστές
και σιωπηλοί οι άγιοι μες στα εορτολόγια.
Η απάντηση θά ’ρθει μια βραδιά
όταν οι επιζήσαντες σχίσουν μεμιάς
του κόσμου όλα τα σεντόνια
– τι θάβρουν τότε
να φορέσουν τα φαντάσματα
ποια τύψη θα εφεύρει ο θάνατος
για να μας διεκδικήσει;
Εκείνη: – Μα τι κουβέντες, κύριε
τι απερισκεψία
κι αν όσα αισιόδοξα μου υπόσχεστε
αίφνης πραγματοποιηθούν
–για τα σεντόνια, λέω, τα σχισμένα–
τότε όλο αυτό το θέατρο σκιών
πού θα παιχτεί
κι εμείς που ως γνωστόν
φοβόμαστε το χιόνι
χωρίς μία παράσταση
πώς θα περάσουμε το απόγευμα
πριν τη Μεγάλη Νύχτα;
Από τη συλλογή Το επιδόρπιο (2012) της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου
Σταμάτης Κραουνάκης & Λίνα Νικολακοπούλου, Παιδικά παιχνίδια
(τραγούδι: Γιώργος Μαρίνος / δίσκος: Στον αστερισμό της Μέδουσας (1984))
Ήταν ένα μικρό καράβι…
Πέρα από κάθε υπολογισμό και φαντασία
κατώτεροι των περιστάσεων φανήκατε.
Κι ας είχατε στα χέρια σας
ραβδάκι δυόσμου, τεχνητές αναπνοές
και κάνα δυο ζαχαρωτά.
Πλησιάσατε σαν λυτρωτές
κι αφού κερδίσατε
τη δύσπιστη καρδιά μας
αποσυρθήκατε σε μια γωνιά
και ρίξατε σφυρίζοντας τον κλήρο
«… να δούμε
ποιος, ποιος, ποιος θα φαγωθεί
να δούμε
ποιος, ποιος, ποιος θα τα φυλάει…»
Ποιος;
Μα, φυσικά, εγώ
κι όχι μόνο τα νώτα μου
αλλά τα ρούχα, τα γραφτά
τα μυστικά μου
και ό,τι άλλο θα μπορεί να φυλαχτεί.
Άσε που από δω κι εμπρός
θα ανοίγω –ακόμη και στο τρένο– τα παράθυρα
και τότε
όλες οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες
θα γίνονται αμέσως παρελθόν
θα μεγαλώνουν μονομιάς οι νύχτες που έσφαλα
και το ξημέρωμα θα ναυαγεί
σαν πυροβολισμός που ματαιώθηκε
ενώ εγώ
θα ανεβαίνω ατάραχη
μια σκάλα από αναβολές
προτιμώντας για τρόπαιο
μια λέξη άγνωστη τελείως σ’ εσάς
από έναν κήπο με νάνους
και βαρετά θαύματα.
Από τη συλλογή Το επιδόρπιο (2012) της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου
Αρπαγμένος καθώς ήταν ο καιρός
από το φως μιας κάμαρης κλειστής
σκέπασε με το σώμα του
κήπους και λόγια και φεγγίτες
κι όπως σκοτάδι παλαιό
φύσηξε ρίγος στις κλειδώσεις μου είσαι η διήγηση ενός κλάματος
μου είπανε γυαλί και κρότος μακρινός
μουσείου αίθουσα που εκτίθενται
απίστων προσευχές.
Μισή ζωή θα κατοικείς
σ’ ένα κομμάτι πάγου που επιπλέει
κι άλλη μισή
θ’ ανοιγοκλείνεις παρενθέσεις
–παράγουν ήχο ανώτερο
κι απ’ του ακορντεόν–
«Πόσο λυπάμαι
τα χρόνια που πήγαν χαμένα
πριν να γνωρίσω εσένα…»
Και τέρμα πια η χρυσόσκονη
πάνω στις γρατζουνιές
άσ’ τη ν’ ανθίσει σαν μανόλια την πληγή
να φοβηθούν οι άγγελοι
και τα μεγάλα έντομα
πίσω απ’ τις τζαμαρίες.
Μα, προπαντός, μην ξεγελιέσαι.
Δε ζωντανεύουν οι αστερίες
γονατισμένη επί ώρες στα σανίδια
θάλασσες να φυτεύεις με φύκια και βυθούς.
Χρειάζεσαι, να μη σου πω, ακόμα και πνιγμένους.
«Και η βάρκα γύρισε μόνη
δίχως μέσα τον ψαρά…»
Τώνης Μαρούδας & Θάνος Σοφός, Και η βάρκα γύρισε μόνη (με τον Τώνη Μαρούδα, το Τρίο Μπελκάντο και την Εύα Στυλ, 1957)
Το γέλιο σου λοιπόν
είναι όλο κι όλο το ταξίδι
τα σκοτεινά σου υπόγεια με τα υγρά χωράφια
–μικρά κορίτσια κουρεμένα
παίζουν εκεί κυνηγητό
και των ασθενοφόρων τις σειρήνες
προσποιούνται–
το γέλιο σου
μόνον αυτό
που ανάβει τα πολύχρωμα βιτρό
στα βλέφαρα των αποκοιμισμένων.
Από τη συλλογή Το επιδόρπιο (2012) της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου
Μίκης Θεοδωράκης & Κώστας Τριπολίτης, Στη νύχτα δοσμένος
(ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη / δίσκος: Ο επιβάτης (1981))
Ανθρωποπαγίδες
Άκουσέ με:
την ώρα που στα πεζοδρόμια
θα λαμπαδιάζουν οι σκιές
κι οι αρετές μες στα κουφάρια τους
θα απειλούν τα όνειρα
στην ενδοχώρα του θανάτου θα εισβάλω
ν’ αχρηστευτούν εξ άπαντος
οι ανθρωποπαγίδες
στην ανθισμένη ασχήμια τους
χάδια απ’ το σκόρο φαγωμένα
και μισθωμένοι θρηνωδοί του εφήμερου
που μάλλον
δεν αγαπήθηκαν ποτέ
κι όταν το άρρωστο παιδί
κάψει όλα τα σπίρτα του
το μουσείο των αζήτητων αποσκευών
θα πυρπολήσω
έγγραφα επαπειλούμενων αναχωρήσεων
και πράξεις θανάτου ανυπόγραφες
κι έπειτα
ας παραχώσει κάποιος
αυτόν τον άγνωστο νεκρό
που ξενυχτά στο στέρνο μου
θέλω να κοιμηθώ
και μ’ εμποδίζει.
Από τη συλλογή Όροφος μείον ένα (2008) της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου
Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Τι να γίνεται ο κυρ-Φώτης
(ενορχήστρωση: Δήμος Μούτσης, τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης / δίσκος: Επιστροφή (1970))
[Ενότητα Ψυχοσάββατο (1998, 2003, 2012)]
Ψυχοσάββατο
Παππού Γιώργο, γιαγιά Αγγελική, γιαγιά Λοξία,
Ιωάννα και Αρίστη, Γιώργο και Κώστα,
Μυρτώ, Ειρήνη και Ευφημία,
κυρ Φώτη και μπάρμπ’ Ανδρέα,
Μηνά, κυρ Γιάννη και θεία Κλειώ,
Χρυσάνθη, Τριαντάφυλλε και Νίκο,
αναπαυθείτε εν ειρήνη.
Εμείς, εδώ κάτω, ακόμα πολεμούμε αδίκως.
Ψηνόμαστε στο ακατανόητο καμίνι του εφήμερου
και σας μνημονεύουμε.
Σας φέρνουμε δίπλα μας,
τις λίγες στιγμές που αναπαυόμαστε,
γαληνεύουμε,
και πάλι συνεχίζουμε τον μάταιο αγώνα μας.
Γιώργος Ζαμπέτας & Δημήτρης Χριστοδούλου, Χάθηκες (Δεν έχει δρόμο να διαβώ)
(μπουζούκι: Γιώργος Ζαμπέτας, τραγούδι: Πάνος Τζανετής / δίσκος 45 στροφών του 1964)
Χάθηκες…
Χάθηκες στο βάθος
του πορφυρένιου δειλινού
σαν ένα μαραμένο βυσσινί τριαντάφυλλο
κι ήσουν το όνειρο
που έζησε σαν αλήθεια, τόσο λίγο
κι εγώ απόμεινα να σε κοιτώ
καθώς έσβηνες σαν φύλλου θρόισμα
καθώς χανόσουν απ’ τον ορίζοντά μου
κι έμενε ανεξίτηλα ζωγραφισμένη
η μορφή σου στη μνήμη μου.
Από τη συλλογή Φωτεινές ανταύγειες και νυχτερινοί φόβοι της μοναξιάς (1987) της Φανής Αθανασιάδου
Ο χρόνος πλανιόταν
πάνω απ’ τα ερείπια του αρχαίου ναού
μέχρι τα βράχια της ακρογιαλιάς.
Ο λαμπρός ήλιος έδιωχνε τις σκιές
που πλανιόταν τριγύρω
μα το φως όσο άπλετο κι αν ήταν
δεν έσβηνε τα έντονα σημάδια
που χάραξε βαθιά
το μακρινό πέρασμα.
Μόνο κάθε βράδυ
όταν ο ήλιος βασιλεύει,
μες στη σιωπή της φύσης οι σκιές ξαναπροβάλλουν
και μακρινές απόκοσμες φωνές
ζωντανεύουν κάποιον περασμένο κόσμο.
Από τη συλλογή Επιλογές (1986) της Φανής Αθανασιάδου
Μείνε όπως είσαι, μικρή μου
ένας κρίνος που μοσχομυρίζει
κι απλώνει τ’ άρωμά του
μες στη βρομιά της πόλης
ένα αγριολούλουδο που μαραίνεται
στο πρώτο ανθρώπινο άγγιγμα
ένα ρόδο του Μαγιού
που ρίχνει τα πέταλά του
όταν οι άλλοι το πληγώνουν.
Μείνε όπως είσαι
αθώα, αγνή, ένα παιδί
για πάντα.
Αφιερώνεται
στη μνήμη
του πατέρα μου
Από τη συλλογή Επιλογές (1986) της Φανής Αθανασιάδου
Γιώργος Καγιαλίκος & Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, Στη λήθη των μαρμάρων
(τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη / δίσκος: Φυγή (2014))
Γλύπτης
Σμιλεμένη η ομορφιά
κλεισμένη σ’ ένα καλούπι
και δυο χέρια νευρώδη, επίμονα
γεμάτα θέληση για δημιουργία
να δίνουν την πνοή της ζωής
και του κορμιού τη χάρη
τη χυτή μαγεία
σ’ ένα κομμάτι άψυχο μάρμαρο.
Από τη συλλογή Επιλογές (1986) της Φανής Αθανασιάδου
Σταύρος Κουγιουμτζής & Μάνος Ελευθερίου, Τώρα που θα φύγεις
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Μικρές πολιτείες (1974))
Τώρα
Τώρα που μονάχα το δικό μου όνομα
δεν είναι στο στόμα σου
πρόσεξε τη νύχτα να μην ξεσκεπάζεσαι,
η κουρτίνα ανεμίζει σ’ όλους τους καιρούς
μα και η νύχτα είναι κρυφή∙
να θυμάσαι το χέρι μου όταν
μάζευε τις κουβέρτες από χάμω
μα πιο πολύ να θυμάσαι τ’ όνομά μου
για να μην ξεσκεπάζεσαι τη νύχτα.
*
Τώρα που το χνούδι φύτρωσε
στο μάγουλό σου
μην πεις πως ξεροκλαδιάζεται η ζωή κι ασχημαίνει
η πολιτεία έχει όνομα
και νόημα ο δρόμος∙
πότε πότε γύρνα το κεφάλι πίσω
καθώς θα πορεύεσαι.
Πότε πότε γύρνα το κεφάλι πίσω, παιδί
θα μικραίνεις την απόσταση που μεγαλώνει.
*
Όταν θα γυρίσεις θα μας εύρεις στην ίδια θέση
να καρτεράμε το αύριο,
πού και πού θα λέμε καμιά κουβέντα
για να θυμόμαστε πόσο είμαστε μεις
όσα αύριο κι αν περάσουν θ’ αναγνωρίσουμε το βήμα σου
μόνο που η καρδιά μας
μπορεί να μην έχει πια δύναμη να σκιρτήσει.
Από τη συλλογή Οι αποσταμένοι (1964) της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία
Χρήστος Γκάρτζος & Λάκης Τεάζης, Η φτώχεια μου καθρέφτης
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Οι Μάηδες οι ήλιοι μου (1978)) (1975))
Οικοδομικές απόψεις
στ’ αδέρφια μου
Μην ξαστοχιέσαι πως μπορείς να χτίσεις ένα σπίτι
με πέτρα και λάσπη,
της αγκαλιάς σου το πλάτος αν δεν δώσεις
ένα πιθάρι απύθμενο θα στήσεις
που τη φωτογραφία του κανένα παιδί
στον κόρφο δεν θα ’χει
για να πορεύεται με σιγουριά
στους παγιδεμένους δρόμους.
Εκείνα τα σαπισμένα σκαλοπάτια
ακόμα κρατάνε το βάρος μας.
Το κούφωμα του τοίχου τα κρυμμένα μυστικά μας
κι ο ίσκιος της αγριελιάς που φύτρωσε
στο τέταρτο, θαρρώ, σκαλοπάτι
μας γιομίζει παιδική ηλικία.
Αν θέλεις να χτίσεις ένα σπίτι
ζύμωσε τη λάσπη με το γαλάχτωμα
απ’ το παλιό σκαφίδι
για να μην χρειαστεί να ξεφορτώσεις τα χρόνια σου
σε χέρια που πυρετικά θα μετράνε το μάκρος τους.
Εκείνο το καντούνι που το φεγγάρι κι εμείς σεργιανούσαμε
μπροστά στο καλοκαιρινό παραθύρι
έγινε μέσα μας ένας δρόμος
που τη γη όλη την πιάνει,
κι απ’ το πρωινό μας ανακλάδισμα πάνω απ’ την μπουγαρινιά
έμεινε η ευωδιά στις αμασχάλες μας.
Μάθαμε ν’ αγαπάμε μ’ ανοιχτά μάτια,
να γράφουμε το «σέβας» με σέβας,
μάθαμε να βγάζουμε στο τσιμεντένιο μπαλκόνι
τα χωματόβαζα με τα κυκλάμινα,
και στην κορνίζα της δίφυλλης πόρτας
γλιτώναμε απ’ τη λαχτάρα του σεισμού
γιατί ήταν με αγάπη χτισμένο το σπίτι.
Αν θέλεις να χτίσεις ένα σπίτι
ξέρεις πού θα βρεις το υλικό.
Με τη σειρά σου πάρε το πρώτο σου βήμα πάνω στο σκαλί
και παράδωσε στη γενιά σου μια σκλήθρα για το αιώνιο.
Από τη συλλογή Οι αποσταμένοι (1964) της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία
Τόσο ωραίοι στις μπλεγμένες ανταύγειες
των μισόκλειστων ματιών τους.
Μια κόκκινη γραμμή
στον άσπρο λαιμό περιστεριού το χαμόγελό τους
μια σχισμή αβύσσου η ρυτίδα στο μέτωπό τους.
Ήρθε ο χειμώνας
κι ο ένας ζεσταινόταν απ’ την ανάσα του άλλου
ήρθε το καλοκαίρι
κι ο ένας δροσιζόταν απ’ τον ιδρώτα του άλλου
ήρθε η άνοιξη
και δεν μπορούσαν να τεντώσουν τα μπράτσα τους
να πηδήσουν τους βάτους
να φεγγαριάσουνε τα όνειρά τους
και να τ’ αποκοιμίσουν στ’ ασπροκέντητα μαξιλάρια
τα παλιά.
Κι όταν απαντούσαν τις μικρές ελαφίνες
με τα κυματιστά κορμιά
άπλωναν τα χέρια σα σπαραγμένα κλαδιά
να φυλλώσουν.
Αποσταμένους τους ονομάσαμε
μα πώς να εξηγήσουν ότι
δεν απόστασαν από το δρόμο
μα απ’ την απόσταση που μας χωρίζει.
Από τη συλλογή Οι αποσταμένοι (1964) της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία
Γιάννης Κ. Ιωάννου & Αναστασία Βαφειάδου, Τα φώτα της πόλης
(τραγούδι: Καλλιόπη Βέττα & Γιάννης Κ. Ιωάννου / δίσκος: Ξαφνική βροχή (2011))
Τα φώτα της πόλης
Αμέτρητα αναμμένα κεριά
τα φώτα της πόλης.
Παρηγοριά στη μοναξιά μου
Άγγιγμα στην καρδιά.
Να ’μουν πουλί να πετάξω
να γνωρίσω από ψηλά τα μυστικά των ανθρώπων
να μπω στην παρέα τους
να είμαι παρέα στην παρέα τους
φύλακας άγγελος μέσα στην καρδιά τους.
Αμέτρητα αναμμένα κεριά
τα φώτα της πόλης.
Παρηγοριά στη μοναξιά μου
Από τη συλλογή Κρίσιμες στιγμές (2010) της Λήδας-Βασιλικής Θέμελη
