Σταύρος Ζαφειρίου: Ηλικία στη γλώσσα (ε’)

Νίκος Καββαδίας & Θάνος Μικρούτσικος, Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί
(τραγούδι: Βασίλης Παπακωνσταντίνου / έργο: Ο Σταυρός του Νότου (1979))

[Ενότητα Ηλικία στη γλώσσα]

ε’

Τώρα κοιτάζω τον ύπνο της γης και τα όνειρα.
Έι, Μόμπι Ντικ, αδιάκοπο άσπρο φάντασμα!
μες στα σαγόνια σου στραγγίζουν τα κρανία των ναυτών.

Στ’ απάνεμα σαπίζουν τα κατάρτια
και το κοράκι διακορεύει τις σκιές.
Έι, Γουίλι, μαύρε Τρίτωνα από το Τζιμπουτί!
ποιες ιστορίες να σου πω και ποια ναυάγια·
κι η αναδυομένη
μωρά γεροντοκόρη δίχως φύση.

Ω καπετάνιε, καπετάνιε μου,
το ξύλινο ποδάρι σου κουτσαίνει στον βυθό.

Σημείωση του ποιητή:
Στίχ. 10: Walt Whitman «Leaves of grass»

Από τη συλλογή Η άτροπος των ημερών (1998) του Σταύρου Ζαφειρίου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Σταύρος Ζαφειρίου

Σταύρος Ζαφειρίου: Β’ Υπάρχει, σου είπα, κάποιος άλλος δρόμος…

Βασίλης Παπακωνσταντίνου & Οδυσσέας Ιωάννου, Σαν ναυαγός
(τραγούδι: Δημήτρης Μητροπάνος & Βασίλης Παπακωνσταντίνου / δίσκος: Το παιχνίδι παίζεται (2010))

Β’ Υπάρχει, σου είπα, κάποιος άλλος δρόμος…

Υπάρχει, σου είπα, κάποιος άλλος δρόμος
πέρα απ’ αυτόν που οι χάρτες σημαδεύουν,
μα να γυρίσεις πρέπει τα πανιά.

Κι ο γλάρος πέταξε με τα φτερά των γλάρων.
Και ο τρελός τραγούδησε
το αστόχαστο τραγούδι των τρελών.
Κι ο ναυαγός ξενύχτησε
ν’ αδειάζει με τις χούφτες του τη βάρκα.
Μόνο ο τυφλός,
που δεν μπορούσε αποστάσεις να μετρήσει
ούτε όρια,
έμεινε ν’ αφουγκράζεται τ’ ανήσυχα νερά.

Επάνδρωσα καράβια επιστροφής.
Στο μεσιανό κατάρτι ζήτησα να με δέσουν
κι άκουσα των σειρήνων την κραυγή.

«Τρία κορίτσια βγαίνουνε περίπατο στο Σόχο,
απ’ τ’ ανοιχτά πουκαμισάκια τους γυμνά
τα δεκαέξι χρόνια τους αφρίζουν.
Τρεις έφηβοι στου Τίβερη τις όχθες ψάχνουν στόχο,
παίζουν στα χέρια τους φαλτσέτες και φτερά.
Μοίρα καμιά σιμά τους δεν γνωρίζουν.

Τρία κορίτσια απόψε ζωγραφίζονται στη Βρέστη,
κρατούν ομπρέλες να ξορκίσουν τον καιρό.
Τρία αγόρια ξεμυαλίζονται στο Βουκουρέστι,
ούτε στιγμή δεν πάει ο νους τους στο κακό.
Ευχή καμιά να κάνουν δεν γνωρίζουν.

Τρία κορίτσια βάζουνε νωρίς τα νυχτικά τους,
άπλετος έρωτας τους πλέκει τα μαλλιά.
Τρεις έφηβοι μαζεύονται αργά στην κάμαρά τους,
παίζουν τα χείλη που στραγγίζουν τη φωτιά.

Σε ποιον παράλληλο είναι η Βιέννη τάχα,
ποια πυρκαγιά παράφορη στη Ρώμη εξαγνίζεται,
ποια σάρκα είναι η νύχτα που ερημώνει το πρωί».

Από τη συλλογή Η άτροπος των ημερών (1998) του Σταύρου Ζαφειρίου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Σταύρος Ζαφειρίου

Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη, Ακορντεονίστας του δρόμου

Ivan Larionov, Kalinka
Δίσκος: 12 ρούσικα λαϊκά τραγούδια (1977 / απόδοση στα Ελληνικά: Γιάννης Ρίτσος)

Ακορντεονίστας του δρόμου

Στο δρόμο κάθομαι μονάχος
με την Καλίνκα στ’ ακορντεόν
κόσμος με προσπερνά γάτος αδέσποτος στο φράχτη
Κρεμασμένος Ποιος άνεμος μ’ έριξ’ εδώ
–άι, ξαπλώστε με μες στο πευκόδασο
ύπνο σμαραγδένιο να κοιμηθώ(1) – Δελφίνια αγέλη
κυνηγημένα στοίβα
στεγνά φιλιά απορημένα σ’ ακτή του πουθενά
Αναριγώ Ρείκι σε πεζοδρόμιο ριγμένο δελφίνια
πεθαμένα στ’ ακρογιάλι
–Καλίνκα, ζωή μου ζωή ξένη
έι, βατόμουρο και ρόιδο ζωή μου τρελή–

(1) Καλίνκα (ρωσ. «χιονάτη»): ρωσικό παραδοσιακό / στίχοι-μελωδία Ιβάν Πέτροβιτς Λαριοόνωφ, απόδοση Γιάννης Ρίτσος.

Από τη συλλογή Λιγοστεύουν οι λέξεις (2017) της Δέσποινας Καϊτατζή-Χουλιούμη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

Αλεξάνδρα Μπακονίκα, Νύχτα

Kiki Lesendric & Λίνα Νικολακοπούλου, Το πάρτι
(τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς / δίσκος: Στο δρόμο με τα χάλκινα (1996))

Νύχτα

Κατά μήκος του στενού δρόμου
μπαρ και καφετέριες.
Καθώς πίνει το ποτό της
διακρίνει στο απέναντι μπαρ την αγάπη της.
Η ψηλόλιγνη κορμοστασιά του
μετακινείται ανάμεσα σε υπαίθρια τραπέζια
για να μιλήσει με φίλους του.
Μέσα στο πλήθος εκείνος δεν τη βλέπει.
Σαν το κεράκι φλέγεται από τον πόθο,
όμως δεν θα πάει κοντά του,
πριν από ένα χρόνο την παράτησε.
Στον πανέμορφο πεζόδρομο
με τα φώτα, τις σκιές και τους θαμώνες
μένει καθηλωμένη στη μοναξιά της.

Από τη συλλογή το τραγικό και το λημέρι των αισθήσεων (2012) της Αλεξάνδρας Μπακονίκα

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Αλεξάνδρα Μπακονίκα

Αλεξάνδρα Μπακονίκα, Μεράκια

Γιώργος Μητσάκης, Τα μεράκια (ορχηστρικό, ηχογράφηση το 1964)

Μεράκια

Μετά το τέλος της πολιτιστικής εκδήλωσης
ακολούθησε μουσικό πρόγραμμα.
Παλιά σμυρναίικα τραγούδια,
μελωδίες, μεράκια που λαγγεύουν
και ρεμπέτικα
περιελάμβανε το ρεπερτόριο της ορχήστρας.
Στο διάλειμμα ο τραγουδιστής
–έμπειρος επαγγελματίας και φίλος από παλιά–
μου ψιθύρισε:
«Για να είμαι σε κατάλληλη φόρμα
και να φτάσω στο φόρτε μου
για τα έξοχα μεράκια που θα τραγουδήσω,
πριν αρχίσουμε, διάβασα τα ποιήματά σου
για να παρασυρθώ, να διαποτιστώ
από τον ερωτισμό τους.»

Δεν ήταν από κείνους που κολακεύουν ο τραγουδιστής,
ούτε είχε τίποτα να κερδίσει –
μέσα στη μοναχική πορεία της ποίησής μου
απρόσμενη ενθάρρυνση μου έδωσε.

Από τη συλλογή το τραγικό και το λημέρι των αισθήσεων (2012) της Αλεξάνδρας Μπακονίκα

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Αλεξάνδρα Μπακονίκα

Γιώργος Λ. Οικονόμου, Θα ζήσω

Σταύρος Ξαρχάκος (μουσική) & Βασίλης Ανδρεόπουλος-Βαγγέλης Γκούφας (στίχοι): Τα τρένα που φύγαν
(τραγούδι: Βίκη Μοσχολιού / δίσκος 45 στροφών (1965))

Θα ζήσω

«Θα ζήσω» έγραφε στους τοίχους
«στο εξής θέλω περισσότερο σεβασμό εδώ μέσα»
ο αταίριαστος
η γυναίκα της διπλανής πόρτας
δυο ξένοι στην ίδια πόλη
«Θα ζήσω» έγραφε στους τοίχους
έκλαιγαν οι θεατρίνοι, έκλαιγε κι αυτός
δάκρυζε η φωτογραφία του πατέρα
και ξεκινούσε «τα τρένα που φύγαν»
γιατί πάντα οι νικητές γράφουν την ιστορία
κι οι χαμένοι τα τραγούδια

Από τη συλλογή για το Άλφα της στέρησης (2019) του Γιώργου Λ. Οικονόμου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Γιώργος Λ. Οικονόμου

Νίκος Δόικος, Το φάντασμα της φυλακής

Jimmy Page & Robert Plant, That’s the way (by Led Zeppelin / album: Led Zeppelin III (1970))

Το φάντασμα της φυλακής

Έρχεται πάλι
και ξανάρχεται,
ώρες βραδινές,
τότε που οι αντιστάσεις
και τα ευτελή προσχήματα λυγίζουν,
σαν θρόισμα, σαν χάδι,
μέσ’ απ’ τα πέτσικα καραγάτσια της φυλακής,
και στοιχειώνει τη σκέψη μου.

Με μεθάει,
με τον αποσταγμένο
γλυκασμό της ιστορίας μας,
κι ακροβατώ
πάνω σε μύριες υποθέσεις,
τα «εάν» σειρές αμέτρητες,
τα «μήπως» σαν τα «ίσως» άπειρα,
κι αναζητώ στα φυλαγμένα μου βινύλια
παρηγοριά του Robert Plant κολορατούρα,
να μου θυμίζει, να με πείθει, ενδεχομένως,
με κείνο το ουράνιο «That’s the way»,
πώς έτσι κάπως έπρεπε να γίνει…

Δοκιμασμένο κόλπο, ξέρεις,
απλώς για να ζυγιάζονται
ο Χρόνος με τα Αισθήματα
(ανάγκη βασική των κρατουμένων),
οι ελπίδες ν’ αβγατίζουν
και τα χρόνια να κυλούν.

Αλλά τα κόλπα μισερά
αντέχουν λίγες μέρες.
Κι εκείνη, η αθεόφοβη,
σαν δεν νογάει από τέτοια,
έρχεται πάλι
και ξανάρχεται
και φτου κι απ’ την αρχή το πανηγύρι.

Από τη συλλογή Γενιά του Νοέμβρη (2010) του Νίκου Δόικου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Νίκος Δόικος

Γιάννης Ρίτσος & Χρήστος Λεοντής, Και να αδερφέ μου (με τις Μαρία Σουλτάτου & Εύα Κοταμανίδου)

Η Μαρία Σουλτάτου τραγουδά και η Εύα Κοταμανίδου απαγγέλλει το ποιητικό σκέλος του τραγουδιού «Και να αδερφέ μου» από το μουσικό έργο «Καπνισμένο τσουκάλι» του Χρήστου Λεοντή σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου.

Το ηχητικό απόσπασμα στο βίντεο είναι από μια παράσταση στη μουσική σκηνή Χαμάμ της Αθήνας γύρω στο 2006 και λόγω της συγκλονιστικής συμμετοχής της Εύας Κοταμανίδου (που ερμηνεύει το ποίημα και τραγουδιστικά) μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ντοκουμέντο. Η φίλη μου Μαρία Σουλτάτου λέει πως ήταν μια μοναδική εμπειρία αυτή η μουσική παράσταση και, πρωτίστως, η συνεύρεσή της στη σκηνή με την Εύα Κοταμανίδου.

Στη μνήμη της σπουδαίας ηθοποιού Εύας Κοταμανίδου που πέθανε χτες (26 Νοεμβρίου 2020)

Βασίλης Τσιτσάνης, Χαρέμια με διαμάντια

Χαρέμια με διαμάντια (Παλάτια χρυσοστόλιστα)

Ζεϊμπέκικο
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Τραγούδι: Στράτος Παγιουμτζής & Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1940 [Columbia DG 6546]

Παλάτια χρυσοστόλιστα, χαρέμια με διαμάντια
θα κτίσω και θα κάθεσαι, να σε κοιτώ στα μάτια.

Σαν άγγελος μου φαίνεσαι στο θρόνο καθισμένη,
ζαλίζομαι σαν σε κοιτώ, μικρή μου παντρεμένη.

Ό,τι ζητήσεις θα το βρεις, μικρή μου παντρεμένη,
δε θα σου λείπει τίποτα, θα ζεις ευτυχισμένη.

Θα χτίσω και θα κάθεσαι, να σε κοιτώ στα μάτια,
παλάτια χρυσοστόλιστα, χαρέμια με διαμάντια.

Κάθε στροφή τραγουδιέται δύο φορές με αντίστροφη σειρά στίχων τη δεύτερη φορά (σχ. 1, 2, 2, 1).

Στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Σε ζηλεύω, σε πονώ» του Βασίλη Τσιτσάνη.

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, «Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα», σελ. 89]

Translatum: Favourite Music and Lyrics / Βασίλης Τσιτσάνης, περίοδος 1936-1954