Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια… [Νίκος Χουλιαράς]
Jimmy Page & Robert Plant, That’s the way (by Led Zeppelin / album: Led Zeppelin III (1970))
Το φάντασμα της φυλακής
Έρχεται πάλι
και ξανάρχεται,
ώρες βραδινές,
τότε που οι αντιστάσεις
και τα ευτελή προσχήματα λυγίζουν,
σαν θρόισμα, σαν χάδι,
μέσ’ απ’ τα πέτσικα καραγάτσια της φυλακής,
και στοιχειώνει τη σκέψη μου.
Με μεθάει,
με τον αποσταγμένο
γλυκασμό της ιστορίας μας,
κι ακροβατώ
πάνω σε μύριες υποθέσεις,
τα «εάν» σειρές αμέτρητες,
τα «μήπως» σαν τα «ίσως» άπειρα,
κι αναζητώ στα φυλαγμένα μου βινύλια
παρηγοριά του Robert Plant κολορατούρα,
να μου θυμίζει, να με πείθει, ενδεχομένως,
με κείνο το ουράνιο «That’s the way»,
πώς έτσι κάπως έπρεπε να γίνει…
Δοκιμασμένο κόλπο, ξέρεις,
απλώς για να ζυγιάζονται
ο Χρόνος με τα Αισθήματα
(ανάγκη βασική των κρατουμένων),
οι ελπίδες ν’ αβγατίζουν
και τα χρόνια να κυλούν.
Αλλά τα κόλπα μισερά
αντέχουν λίγες μέρες.
Κι εκείνη, η αθεόφοβη,
σαν δεν νογάει από τέτοια,
έρχεται πάλι
και ξανάρχεται
και φτου κι απ’ την αρχή το πανηγύρι.
Από τη συλλογή Γενιά του Νοέμβρη (2010) του Νίκου Δόικου
Η Μαρία Σουλτάτου τραγουδά και η Εύα Κοταμανίδου απαγγέλλει το ποιητικό σκέλος του τραγουδιού «Και να αδερφέ μου» από το μουσικό έργο «Καπνισμένο τσουκάλι» του Χρήστου Λεοντή σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου.
Το ηχητικό απόσπασμα στο βίντεο είναι από μια παράσταση στη μουσική σκηνή Χαμάμ της Αθήνας γύρω στο 2006 και λόγω της συγκλονιστικής συμμετοχής της Εύας Κοταμανίδου (που ερμηνεύει το ποίημα και τραγουδιστικά) μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ντοκουμέντο. Η φίλη μου Μαρία Σουλτάτου λέει πως ήταν μια μοναδική εμπειρία αυτή η μουσική παράσταση και, πρωτίστως, η συνεύρεσή της στη σκηνή με την Εύα Κοταμανίδου.
Στη μνήμη της σπουδαίας ηθοποιού Εύας Κοταμανίδου που πέθανε χτες (26 Νοεμβρίου 2020)
Χασάπικο Μουσική & στίχοι:Βασίλης Τσιτσάνης Τραγούδι:Νταίζη Σταυροπούλου & Βασίλης Τσιτσάνης Πρώτη φωνογράφηση:1940[HMV AO 2645]
Τα λέν’ Παντρεμενάδικα,
γιατί έχει κοριτσάκια,
που σαν περάσεις και τα δεις
σε βάζουν σε μεράκια.
Στο Βύρωνα, στη γέφυρα,
κι εκεί στον Άγιο Γιώργη,
είναι το νυφοπάζαρο
που το ζηλεύουν όλοι.
Το πώς κι εγώ μπερδεύτηκα
στο νου μου δεν το βάζω,
και παντρεμένος βρέθηκα
χωρίς να καταλάβω.
Και πάλι ένα προπολεμικό τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη που γράφτηκε στην περίοδο της διαμονής του στη Θεσσαλονίκη (1938-1946). Τα Παντρεμενάδικα ήταν συνοικία της προπολεμικής Αθήνας, κοντά στο Α’ Νεκροταφείο.
Προπολεμικό ζεϊμπέκικο της περιόδου της Θεσσαλονίκης Μουσική & στίχοι:Βασίλης Τσιτσάνης Τραγούδι:Στράτος Παγιουμτζής & Βασίλης Τσιτσάνης Πρώτη φωνογράφηση:1940[HMV 7PG 2667]
Είπες πως σου έκανα απόψε ματσαράγκα.
Κατάλαβες τη μηχανή που σου ’στησα, βρε μάγκα,
τη μηχανή που σου ’στησα στου Αλευρά τη μάντρα.
Τρελές κοπέλες, πεταχτές, με χίλια δυο μεράκια,
μαζί σου θέλαν να βρεθούν, να σπάσουνε κεφάκια.
Πολλές φορές σου είπα εγώ δεν πρέπει να καυχιέσαι.
Αφού κορόιδο πιάνεσαι, τι θέλεις και τραβιέσαι;
Έτσι είναι τώρα, φίλε μου, και μην παραξηγιέσαι.
Και δεν σου πέφτει λόγος πια να μας παραπονιέσαι.
Τραγουδιούνται δύο φορές ο πρώτος και ο δεύτερος στίχος κάθε στροφής (σχ. 1, 1, 2, 2), εκτός από την πρώτη στροφή, όπου προστέθηκε ένας τρίτος στίχος, προφανώς για να δοθεί η ευκαιρία να προσδιοριστεί ο τόπος που έγινε το περιστατικό (σχ. 1, 1, 2, 3).
Στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Καμαριέρα» του Βασίλη Τσιτσάνη.
[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, «Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα», σελ. 85]
Ζεϊμπέκικο της προπολεμικής περιόδου της Θεσσαλονίκης Μουσική & στίχοι:Βασίλης Τσιτσάνης Τραγούδι:Μάρκος Βαμβακάρης, Απόστολος Χατζηχρήστος & Βασίλης Τσιτσάνης Πρώτη φωνογράφηση:1939[Odeon GA 7322]
Έμαθα πολλά, μικρό μου,
που ζαλίζουν το μυαλό μου.
Πως γλεντούσες στον Πειραία,
μαυρομάτα μου κι ωραία.
Φάνταζες σαν πριγκιπέσα,
μα με πρόδινες, μπαμπέσα.
Σε περίμενα ο καημένος
όλη νύχτα μαραμένος.
Ο πρώτος στίχος κάθε στροφής τραγουδιέται τρεις φορές (σχ. 1, 1, 1, 2).
Στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Είσαι αριστοκράτισσα κι ωραία» των Βασίλη Τσιτσάνη και Χαράλαμπου Βασιλειάδη.
[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, «Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα», σελ. 67]
Χασάπικο του 1932 (;) Μουσική & στίχοι:Βασίλης Τσιτσάνης Τραγούδι:Στράτος Παγιουμτζής και Στελλάκης Περπινιάδης Πρώτη φωνογράφηση:1939[Columbia DG 6479]
Το καλοκαίρι τώρα,
σε κάποια φίνα χώρα,
θα πάμε να γυρίσουμε μαζί.
Μακριά σε ξένα μέρη
κι ο κόσμος μη σε μέλλει,
ποτές να μη σου καίγεται καρφί.
Μες στην Παραγουάη,
σε φίνο ακρογιάλι,
θα στήσουμε τσαντίρι ζηλευτό.
Θα πίνουμε σαμπάνια,
πριν πάμε για τα μπάνια,
με μπουζουκάκι έξυπνο, τρελό.
[…] Απουσιάζει από το σχολείο, μένει πίσω στα μαθήματα, όμως έστω και δύσκολα καταφέρνει να περάσει την τάξη. Την επόμενη σχολική χρονιά όμως, 1930-1931, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα για κείνον. Οι απαιτήσεις του σχολείου είναι περισσότερες. Δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα, με δουλειά, μαθήματα και μπουζούκι. Μένει μετεξεταστέος στα μαθήματα: Γεωγραφία, Μαθηματικά και Νέα Ελληνικά. Αποτέλεσμα, μια δεύτερη απομόνωση. Το σχολικό σύστημα της εποχής, που θεωρεί άξιο περιφρόνησης το μαθητή που δεν περνά την τάξη, πλήγωσε την ευαίσθητη ψυχή του μικρού δημιουργού.
Αυτή η αποτυχία ήταν ένα δυνατό σοκ. Όχι άλλη αποτυχία, ποτέ πια στο περιθώριο. Με την ευφυΐα που διαθέτει, διαβάζει τόσο όσο χρειάζεται και το Σεπτέμβριο περνά τα μαθήματα, προφορικά και γραπτά, και προάγεται στην επόμενη τάξη, στην Πέμπτη. Και πάλι όμως αφιερώνει περισσότερο χρόνο στο μπουζούκι και στη δημιουργία τραγουδιών. Η απόρριψη στο μάθημα της Γεωγραφίας είχε και συνέχεια. Έγραψε το τραγούδι «Σε φίνο ακρογιάλι» με δυσάρεστες γι’ αυτόν συνέπειες.
Είχα γράψει το τραγούδι «Σε φίνο ακρογιάλι». Δεν ξέρω πώς, έτσι μου βγήκε, μου φάνηκε ωραίο, εξωτική χώρα άλλωστε η Παραγουάη, αλλά και για να πειράξω λίγο τον καθηγητή της Γεωγραφίας, που ήταν περίεργος και στρυφνός και με είχε κόψει στο μάθημά του, κάνω την Παραγουάη παραθαλάσσια χώρα και γράφω: «Μες στην Παραγουάη, σε φίνο ακρογιάλι».
Το τραγούδι αυτό το τραγουδούσαμε με την τάξη μου στην εκδρομή. Ο καθηγητής μου το άκουσε και πειράχτηκε πολύ, με κάλεσε στο γραφείο και μου λέει: «Ώστε, κύριε Τσιτσάνη, η Παραγουάη έχει φίνο ακρογιάλι; Έλα λοιπόν το Σεπτέμβριο να μας το δείξεις πού είναι». Πέρασα ένα καλοκαίρι κάτω από τη μουριά με το μπουζούκι και τη Γεωγραφία.
Λόγια, τραγούδια, αναμνήσεις και νέες μαρτυρίες για τον Βασίλη Τσιτσάνη. Γεγονότα που σημάδεψαν τη λαμπρή πορεία του στο ελληνικό τραγούδι, ανέκδοτες οικογενειακές φωτογραφίες και άγνωστες στιγμές από τα παιδικά χρόνια του λαϊκού βάρδου, στα Τρίκαλα, περιλαμβάνονται στις 220 σελίδες ενός καινούργιου βιβλίου που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Τίτλος της έκδοσης: «Βασίλης Τσιτσάνης Η παιδική ηλικία ενός ξεχωριστού δημιουργού». Συγγραφέας, ο γλύπτης Σώτος Αλεξίου, από την Καλαμπάκα, προσωπικός φίλος του Τσιτσάνη, την περίοδο 1969-1984.
Στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Νταίζη» των Βασίλη Τσιτσάνη & Στράτου Παγιουμτζή.
