Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη, Ακορντεονίστας του δρόμου

Ivan Larionov, Kalinka
Δίσκος: 12 ρούσικα λαϊκά τραγούδια (1977 / απόδοση στα Ελληνικά: Γιάννης Ρίτσος)

Ακορντεονίστας του δρόμου

Στο δρόμο κάθομαι μονάχος
με την Καλίνκα στ’ ακορντεόν
κόσμος με προσπερνά γάτος αδέσποτος στο φράχτη
Κρεμασμένος Ποιος άνεμος μ’ έριξ’ εδώ
–άι, ξαπλώστε με μες στο πευκόδασο
ύπνο σμαραγδένιο να κοιμηθώ(1) – Δελφίνια αγέλη
κυνηγημένα στοίβα
στεγνά φιλιά απορημένα σ’ ακτή του πουθενά
Αναριγώ Ρείκι σε πεζοδρόμιο ριγμένο δελφίνια
πεθαμένα στ’ ακρογιάλι
–Καλίνκα, ζωή μου ζωή ξένη
έι, βατόμουρο και ρόιδο ζωή μου τρελή–

(1) Καλίνκα (ρωσ. «χιονάτη»): ρωσικό παραδοσιακό / στίχοι-μελωδία Ιβάν Πέτροβιτς Λαριοόνωφ, απόδοση Γιάννης Ρίτσος.

Από τη συλλογή Λιγοστεύουν οι λέξεις (2017) της Δέσποινας Καϊτατζή-Χουλιούμη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

Γιάννης Ρίτσος & Χρήστος Λεοντής, Και να αδερφέ μου (με τις Μαρία Σουλτάτου & Εύα Κοταμανίδου)

Η Μαρία Σουλτάτου τραγουδά και η Εύα Κοταμανίδου απαγγέλλει το ποιητικό σκέλος του τραγουδιού «Και να αδερφέ μου» από το μουσικό έργο «Καπνισμένο τσουκάλι» του Χρήστου Λεοντή σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου.

Το ηχητικό απόσπασμα στο βίντεο είναι από μια παράσταση στη μουσική σκηνή Χαμάμ της Αθήνας γύρω στο 2006 και λόγω της συγκλονιστικής συμμετοχής της Εύας Κοταμανίδου (που ερμηνεύει το ποίημα και τραγουδιστικά) μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί ντοκουμέντο. Η φίλη μου Μαρία Σουλτάτου λέει πως ήταν μια μοναδική εμπειρία αυτή η μουσική παράσταση και, πρωτίστως, η συνεύρεσή της στη σκηνή με την Εύα Κοταμανίδου.

Στη μνήμη της σπουδαίας ηθοποιού Εύας Κοταμανίδου που πέθανε χτες (26 Νοεμβρίου 2020)

Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία, Οι αποσταμένοι

Γιάννης Ρίτσος & Χρήστος Λεοντής, Τούτες τις μέρες
(τραγούδι: Νίκος Ξυλούρης / δίσκος: Καπνισμένο τσουκάλι (1975))

Οι αποσταμένοι

Τόσο ωραίοι στις μπλεγμένες ανταύγειες
των μισόκλειστων ματιών τους.

Μια κόκκινη γραμμή
στον άσπρο λαιμό περιστεριού το χαμόγελό τους
μια σχισμή αβύσσου η ρυτίδα στο μέτωπό τους.
Ήρθε ο χειμώνας
κι ο ένας ζεσταινόταν απ’ την ανάσα του άλλου
ήρθε το καλοκαίρι
κι ο ένας δροσιζόταν απ’ τον ιδρώτα του άλλου
ήρθε η άνοιξη
και δεν μπορούσαν να τεντώσουν τα μπράτσα τους
να πηδήσουν τους βάτους
να φεγγαριάσουνε τα όνειρά τους
και να τ’ αποκοιμίσουν στ’ ασπροκέντητα μαξιλάρια
τα παλιά.
Κι όταν απαντούσαν τις μικρές ελαφίνες
με τα κυματιστά κορμιά
άπλωναν τα χέρια σα σπαραγμένα κλαδιά
να φυλλώσουν.

Αποσταμένους τους ονομάσαμε
μα πώς να εξηγήσουν ότι
δεν απόστασαν από το δρόμο
μα απ’ την απόσταση που μας χωρίζει.

Από τη συλλογή Οι αποσταμένοι (1964) της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία

Μαρία Πολίτου, Ανομβρία

Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει ένα απόσπασμα από τη «Σονάτα του σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου.

Ανομβρία

Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα,
μονάχος στη δόξα και στο θάνατο.
Γιάννης Ρίτσος

Στέρεψαν τα μάτια μου.
Στεγνά τα μάγουλά μου.

Ανομβρία.

Μια έρημος τώρα η ψυχή μου.
Και πώς να χορτάσω τη δίψα μου;
Μια όαση από φως
ποιος θα μου την χαρίσει;

Δεν περιμένω πια κανέναν.

Θα σκάψω στην άμμο
με όλη μου τη δύναμη.
Μόνη μου
θα γεννήσω από τα σπλάχνα μου
τη θάλασσα.
Μόνη μου θα βγω απ’ το σκοτάδι.

Δεν περιμένω κανέναν πια.

Κανέναν.

Από τη συλλογή Εφήμερη στην πένα του θεού (2014) της Μαρίας Πολίτου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μαρία Πολίτου

Νίκος Μυλόπουλος, Κυκλάμινα λήθης (II)

Γιάννης Ρίτσος & Μίκης Θεοδωράκης, Το κυκλάμινο
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας (1974))

[Ενότητα Κυκλάμινα λήθης]

II

Θυμάμαι τα άβαφα λόγια
Που ανάμεσα σε δροσάτα φιλιά
Πρόσφεραν στα οράματα νερό κι ελπίδα
Τους υπαίθριους πωλητές μιας καινούργιας ζωής
Την κουβέντα στα χείλη που έγινε λόγος
Ένα βλέμμα δενδρόφυτο, ερχομός και σκιά
Και μια φτώχεια λαχτάρα
Του Θεού να γιατρέψει τα χέρια.

Θυμάμαι ακόμα στη γειτονιά
Μια πετρούλα μικρή
Που αργότερα άλλαξε φύλο
Κι έγινε βράχος

Θυμάμαι αυτούς που χάθηκαν.

Από τη συλλογή Οι εραστές πάντα σιωπούν (2007) του Νίκου Μυλόπουλου

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Νίκος Μυλόπουλος

Γ. Θ. Βαφόπουλος, Το καλεντάρι

Γιάννης Ρίτσος & Νίκος Μαμαγκάκης, Έφυγες
(τραγούδι: Μαρία Δουράκη / δίσκος: 11 Λαϊκά Τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου (1972))

[Ενότητα Προσφορά]

Το καλεντάρι

Ιδού, επέστη το πλήρωμα
του τρίτου έτους
της ουρανίας σου
μεταστάσεως.

Των γλυκών σου ενθυμίων
την πυξίδα μ’ ευλάβειαν ανοίγω.

Αγιότητος άρωμα,
του μαρτυρίου σου μόσχος,
στο κελί της μονώσεώς μου
διαχέει την θείαν ουσία του.

Ταπεινών ενθυμίων αντίκρυσμα.
Ευλαβής δακρύων σπονδή.

Ιδού, ανασύρω το λεπτό σου θερμόμετρο,
σε υποθερμίας βαθμό
σταματημένο.
Ιδού, εγγίζω
με τρέμοντα δάκτυλα
το φτωχό σου χτενάκι,
των μαλλιών σου χαλινάρι γλυκό.

Αλλά το δακρύρρυτο βλέμμα μου,
σ’ ευλαβείας αχλύν τυλιγμένο,
σταματά στο μικρό καλεντάρι,
όπου το βλέφαρο
της τελευταίας σου εγκοσμίας ημέρας
εκοιμήθη βαρύ.
«Δεκαέξι του μηνός Απριλίου.
Αγάπης, Ειρήνης, Χιονίας, μαρτύρων».
Του μαρτυρίου σου το τελείωμα,
το ξανάνθισμα του δικού μου.

Των γλυκών σου ενθυμίων
την πυξίδα μ’ ευλάβεια σφραγίζω.
Των πτωχών σου ενθυμίων ο πλούτος,
με των πλουσίων μου δακρύων
την πτωχεία συγκερνάται.

«Αγάπης, Ειρήνης, Χιονίας, μαρτύρων».

Εν Αγάπη μένε.
Εν Ειρήνη αναπαύου.
Λευκοτέρα χιόνος.

Από τη συλλογή Η Προσφορά και τα Αναστάσιμα (1948) του Γιώργου Βαφόπουλου

Πηγή: Γ. Θ. Βαφόπουλος, Άπαντα τα ποιητικά (Θεσσαλονίκη, εκδ. παρατηρητής, 1990)

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Γιώργος Θ. Βαφόπουλος

Παναγιώτης Μαυρίδης, Λόγος τέταρτος (ΛΑ, ΛΒ)

Γιάννης Ρίτσος & Μίκης Θεοδωράκης, Κουβέντα με ένα λουλούδι
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας (1974))

Λόγος τέταρτος

[Ενότητα Λόγος τέταρτος]

ΛΑ

Του εξαδάχτυλου εχθρού
η δολερή σαΐτα
στα δύο στήθια ανάμεσα
καρφώθηκε, στο στέρνο∙
τρεμούλιασαν τα δάχτυλα
σπαρτάρησε το σώμα
κόκκινα αγριολούλουδα
φυτρώσανε στη χλόη.

ΛΒ

Σπασμός θανάτου πτύχωσε
την καρπερή κοιλιά∙
χλωμή με μάτια πέτρινα
ακούμπησε στο βράχο∙
στην ξεπλυμένη απ’ τη βροχή
γκριζόλευκη επιφάνεια
τρία σημάδια εξορκισμού χαράχθηκαν με δέος.

Από τη συλλογή Επτά λόγοι ασύγχρονοι, δοξαστικοί και θρηνώδεις (2004) του Παναγιώτη Μαυρίδη

Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Παναγιώτης Μαυρίδης

Γιάννης Ρίτσος & Χρήστος Λεοντής: Και να, αδερφέ μου

Και να, αδερφέ μου

Μουσική: Χρήστος Λεοντής
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος (συλλογή «Καπνισμένο τσουκάλι» (1974))
Τραγούδι: Νίκος Ξυλούρης (και ταυτόχρονα διαβάζει το ποίημα ο Γιάννης Ρίτσος)
Δίσκος: Καπνισμένο τσουκάλι (1975)

Και να, αδερφέ μου
που μάθαμε να κουβεντιάζουμε
ήσυχα, ήσυχα κι απλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα
δε χρειάζονται περισσότερα.

Κι αύριο λέω θα γίνουμε
ακόμα πιο απλοί.
Θα βρούμε αυτά τα λόγια
που παίρνουνε το ίδιο βάρος
σ’ όλες τις καρδιές,
σ’ όλα τα χείλη,
έτσι να λέμε πια
τα σύκα-σύκα
και τη σκάφη-σκάφη.

Κι έτσι που να χαμογελάνε οι άλλοι
και να λένε:
«Τέτοια ποιήματα
σου φτιάχνω εκατό την ώρα».
Αυτό θέλουμε κι εμείς.
Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε
για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,
απ’ τον κόσμο.
Εμείς τραγουδάμε
για να σμίξουμε τον κόσμο.

Γιάννης Ρίτσος, Η σονάτα του σεληνόφωτος (διαβάζει η Μελίνα Μερκούρη)

Η Μελίνα Μερκούρη διαβάζει το ποίημα «Η σονάτα του σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου.

Από τη συλλογή Τέταρτη διάσταση (1972) του Γιάννη Ρίτσου