Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια… [Νίκος Χουλιαράς]
Άκουσε φίλε,
σ’ αυτό το κενοτάφιο βρίσκεται, μ’ έναν τρόπο, η σύνοψη της τραγωδίας του Διστόμου.
Ο Θεμιστοκλής πιάστηκε όμηρος, με άλλους έντεκα ξωμάχους, από τους Γερμανούς, σαν έφταναν στο Δίστομο, το μαύρο Σάββατο στις 10 Ιουνίου 1944. Λίγο μετά σκοτώσανε την αδερφή του Παναγιώτα που αμέριμνη έβοσκε τ’ αρνιά της στο Βρυόρεμα. Όσο βαστούσε η μέρα μέσα στο χωριό μακέλεψαν οι Ούννοι, νέους γέρους νήπια ζώα κι ό,τι ζωντανό – ανάμεσό τους τον Θεμιστοκλή και τον πατέρα του. Κίνησε η Φλωρού κι η Όλγα, η κόρη της, με δυο μουλάρια –σαν μάθανε τα μαύρα νέα– να φέρουνε τη σκοτωμένη Παναγιώτα τους. Φορτώσανε το πτώμα της και επιστρέφοντας απάντησαν το θάνατο να φεύγει για τη Λειβαδιά συντεταγμένος. Ήταν από τα τελευταία θύματα. Απόμειναν στις γράνες της δημοσιάς, μαζί με τα μουλάρια τους και τη νεκρή τους, θερισμένες από τα πολυβόλα.
Γι’ αυτό σου λέω φίλε,
σταμάτα μια φορά σ’ αυτό το κενοτάφιο της μνήμης.
Άφησε ένα αγριολούλουδο για τους 218 μακελεμένους του Διστόμου και συνέχισε, δρέψε την ευτυχία της ειρηνικής ζωής μας στην Αράχωβα τη νύχτα.
Περνώντας απ’ του Καραϊσκάκη το άγαλμα δείξε του πως θυμάσαι, κλείνοντάς του πονηρά το μάτι.
Από το ποιητικό βιβλίο Από μνήμης (2010) του Γιώργου Χ. Θεοχάρη
Και να τι θέλω τώρα να σας πω
μες στις Ινδίες μέσα στην πόλη της Καλκούτας
φράξαν το δρόμο σ’ έναν άνθρωπο
αλυσοδέσαν έναν άνθρωπο κει που εβάδιζε
Να, το λοιπόν, γιατί δεν καταδέχουμαι
να υψώσω το κεφάλι στ’ αστροφώτιστα διαστήματα
Θα πείτε τ’ άστρα είναι μακριά
κι η γη μας τόσο δα μικρή
Ε, το λοιπόν, ό,τι και να είναι τ’ άστρα
εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω
για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό
πιο επιβλητικό πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο
είναι ένας άνθρωπος που τον ’μποδίζουν να βαδίζει
είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε
Από το έργο «Πολιτικά τραγούδια» (1975) του Θάνου Μικρούτσικου με μελοποιημένα ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ και του Βολφ Μπίρμαν και ερμηνεύτρια τη Μαρία Δημητριάδη
Κάθε άνοιξη ανθίζανε, το καλοκαίρι κάρπιζαν, το φθινόπωρο τρώγαμε τα μήλα και το Φλεβάρη, γύρω στις δεκαεφτά, πήγαινα κι έβλεπα πόσο μεγάλωσαν, πόσο ρυτίδωσαν, πόσο τις αγαπούσα και μ’ αγαπούσαν
κάθε καινούργια μηλιά που φύτευα, στην εποχή που πρέπει, είχε και τ’ όνομά της, με τη σειρά, τρίτη Κατίνα, Φρόσω, Μπέττη, Βάσω, Αφροδίτη, Βασιλική, Ελένη, και φυσικά, Ερατώ
κάθε καινούργια και τη φροντίδα της, δεν φτάνει να φυτεύεις ένα δέντρο, θέλει και την αγάπη σου, θέλει πολλά, όποιος το καταλαβαίνει
κάθε καινούργια και την κόρη της, άλλη κοντούλα κι άλλη ξέμαλλη, άλλη στοχαστική κι άλλη ξοδεύονταν, εκείνη φούσκωνε τον κορμό, και λίγο κάρπιζε, κι η πιο πέρα – τόσο τρελά λουλούδια και τίποτα καρπό
δεν προλαβαίναμε να τις φωτογραφίσουμε, είτε χαλούσε η ταινία, βλέπεις ήταν υλικά του πολέμου και ψάχναμε αναγκαστικά σ’ άλλες φωτογραφίες.
Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980) του Θανάση Φωτιάδη
Ο ήλιος αφήνει μια γλύκα στις καρδιές των ανθρώπων
καθώς περπατάει στους δρόμους της πολιτείας,
που καρτερεί τους αιώνες του μέλλοντος.
Στη χώρα τούτη άργησε νάρθει.
Η νύχτα ήταν περισσότερο μεγάλη και πικρή∙
είχε περάσει από τα κλειστά παράθυρα, τις πόρτες
και τους τοίχους, που κλείναν μέσα τους τα πάντα.
Ν’ ανέβω στο μεγάλο κλωνάρι του δέντρου
να πολεμήσω τα μολυβένια σύννεφα που στέκουν.
Μπορούν ν’ ανέβουν χιλιάδες άνθρωποι, χιλιάδες.
Να μη λάμπει το δάκρυ των παιδιών στο σκοτάδι,
να μη κρέμουνται τα δάχτυλα στους άδειους μαστούς,
να μη τονίζουν οι λυγμοί το θλιβερό τραγούδι της πείνας.
Αν δεν έλεγες να ελεούνται οι φτωχοί,
δε θάχαν εξισώσει τους αδελφούς σου με τα ζώα.
Δε θάλουζαν το κορμί τους με τον ιδρώτα και το δάκρυ τους.
Κι αν δε μας χάριζες τον παράδεισο των ουρανών.
Είναι και μαύροι είναι και κόκκινοι
αυτοί που θέλουν το δικό τους παράδεισο,
κι είναι ακόμα τα χέρια μας άδεια κι ο ίσκιος μας αγκαλιάζει το χώμα.
Τα συρματοπλέγματα, οι Καίσαρες και οι Καγιάφες,
καθρεφτίζονται στο πηγάδι του χρόνου.
Λίγη υπομονή κι ένα νεκροτομείο.
Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964) του Άνθου Πωγωνίτη
Γράφει το φεγγάρι γράφει
μ’ ασημένια κιμωλία
στο σμαράγδινο χωράφι
την καινούρια μας φιλία.
Γράφει και στις πόρτες πάνω
και στις μάντρες και στους δρόμους
δίπλα σου να γείρω κάνω
και μ’ ασήμωσε τους ώμους.
Τ’ ανοιξιάτικο φεγγάρι θα με πάρει
κράτα με απ’ το χέρι
κοίτα τ’ άλλο το ζευγάρι
μ’ ένα αστέρι
αστέρι για μαχαίρι
κόψαν τ’ αξεδιάλυτο κουβάρι
και φιλί με το φιλί
σκαλί σκαλί
ανεβαίνουν στο φεγγάρι.
Ρίξε τα κλειδιά στον αέρα
κλείσε το πικρό βιβλίο
το φεγγάρι λάμπει ως πέρα
σαν τζαμένιο ανθοπωλείο.
Μήτε ξέρω τι ’ναι δάκρυ
τ’ άστρα σε ραντίζουν ρύζι
τα χρυσά γαλάζια μάκρη
ο διπλός μας ίσκιος σκίζει.
Τ’ ανοιξιάτικο φεγγάρι θα με πάρει
κράτα με απ’ το χέρι
κοίτα τ’ άλλο το ζευγάρι
μ’ ένα αστέρι
αστέρι για μαχαίρι
κόψαν τ’ αξεδιάλυτο κουβάρι
και φιλί με το φιλί
σκαλί σκαλί
ανεβαίνουν στο φεγγάρι.
Υ.Γ.: Ευχαριστώ πολύ τον μουσικό παραγωγό και φίλο Αλέξη Βάκη που μου υπέδειξε τη συγκεκριμένη ηχογράφηση και μοιράστηκε μαζί μου όλες τις σχετικές πληροφορίες που είχε στο αρχείο του.
Στο πλαίσιο του εορτασμού μας για τα 60 χρόνια του Κώστα Παπαδόπουλου στην ελληνική μουσική, παρουσιάζουμε το έργο των Γιάννη Ρίτσου & Μίκη Θεοδωράκη «Επιτάφιος» τη Μεγάλη Δευτέρα 25 Απριλίου και τη Μεγάλη Τρίτη 26 Απριλίου 2016 στη μουσική σκηνή «Πριγκηπέσσα» στη Θεσσαλονίκη.
Η βραδιά θα ξεκινήσει κατανυκτικά με το έργο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, όπως το μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Σολίστ θα είναι ο Ανδρέας Καρακότας. Το μουσικό και ποιητικό έργο «Επιτάφιος» θα σχολιάσει η Βίκυ Παπαπροδρόμου.
Στη συνέχεια του Α’ μέρους του προγράμματος θα παραμείνουμε στο ίδιο κλίμα με αποσπάσματα από τα εξής έργα του Μίκη Θεοδωράκη:
Το σύνολο του προγράμματος απαρτίζεται από τραγούδια τα οποία ηχογράφησε ο Κώστας Παπαδόπουλος στη διάρκεια της πολυετούς θητείας του στο ελληνικό τραγούδι (από το 1955 και μετά) αφήνοντας το στίγμα του στην ελληνική μουσική καθώς το παίξιμό του έγινε σημείο αναφοράς και οδηγός για όλους τους νεότερους μουσικούς. Μαζί μας θα είναι πάντα ο Ανδρέας Καρακότας, ένας από τους σημαντικότερους ερμηνευτές της νεότερης μουσικής μας γενιάς (με μακρά θητεία στο ποιοτικό ελληνικό τραγούδι και στην αντίστοιχη δισκογραφία) και αγαπημένος φίλος και συνεργάτης του Κώστα Παπαδόπουλου.
Στο πλαίσιο του φετινού μας εορτασμού για τα 60 χρόνια του Κώστα Παπαδόπουλου στην ελληνική μουσική, παρουσιάζουμε το έργο των Γιάννη Ρίτσου & Μίκη Θεοδωράκη «Επιτάφιος» τη Μεγάλη Τρίτη 7 Απριλίου και τη Μεγάλη Τετάρτη 8 Απριλίου 2015 στη μουσική σκηνή «Πριγκηπέσσα» στη Θεσσαλονίκη.
Η βραδιά θα ξεκινήσει κατανυκτικά με το έργο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, όπως το μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Σολίστ θα είναι ο Ανδρέας Καρακότας. Το μουσικό και ποιητικό έργο «Επιτάφιος» θα προλογίσει η Βίκυ Παπαπροδρόμου.
Στη συνέχεια του Α’ μέρους του προγράμματος θα παραμείνουμε στο ίδιο κλίμα με αποσπάσματα από άλλα έργα του Μίκη Θεοδωράκη (Επιφάνια, Το τραγούδι του νεκρού αδελφού, Πολιτεία Β’, Ζορμπά) και τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Σταύρου Ξαρχάκου και του Απόστολου Καλδάρα.
Στο Β’ μέρος παρουσιάζουμε τραγούδια κορυφαίων Ελλήνων συνθετών (Μάρκου Βαμβακάρη, Βασίλη Δημητρίου, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Σταύρου Ξαρχάκου, Άκη Πάνου, Γιάννη Σπανού, Βασίλη Τσιτσάνη, Απόστολου Χατζηχρήστου) τα οποία ηχογράφησε ο Κώστας Παπαδόπουλος στη διάρκεια της πολυετούς θητείας του στο ελληνικό τραγούδι (από το 1955 και μετά) αφήνοντας το στίγμα του στην ελληνική μουσική καθώς το παίξιμό του έγινε σημείο αναφοράς και οδηγός για όλους τους νεότερους μουσικούς. Μαζί μας θα είναι πάντα ο Ανδρέας Καρακότας, ένας από τους σημαντικότερους ερμηνευτές της νεότερης μουσικής μας γενιάς (με μακρά θητεία στο ποιοτικό ελληνικό τραγούδι και στην αντίστοιχη δισκογραφία) και αγαπημένος φίλος και συνεργάτης του Κώστα Παπαδόπουλου.
Σύνοψη της υπόθεσης: Ένα ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει την αντίδραση του ελληνικού λαού στη χούντα των συνταγματαρχών, και τους πανηγυρισμούς μετά την πτώση του μισητού καθεστώτος. Παρουσιάζονται οι δύο συναυλίες που έγιναν το 1974 για την υποστήριξη του αγώνα των Κυπρίων, οι πορείες του 1974 για την επέτειο του Πολυτεχνείου, η αναπαράσταση των βασανιστηρίων στα οποία υποβλήθηκε ο αγωνιστής του ΠΑΜ Χρήστος Ρεκλείτης και η κηδεία του Κύπριου Δώρου Λοΐζου.
Τι έχει πει για την ταινία ο Νίκος Κούνδουρος: Τα «Τραγούδια της Φωτιάς», το μόνο ντοκιμαντέρ που έχω φτιάξει, είναι μια ταινία συντεθειμένη από φωνές και αιτήματα όπως αυτά διαμορφώθηκαν στους δρόμους της Αθήνας αμέσως μετά την παλινόρθωση της Δημοκρατίας. Μία ταινία ωδή στη λευτεριά. Αυτό, τίποτε άλλο.
Η ταινία έχει ως κύριο άξονα δύο συναυλίες, στο στάδιο Καραϊσκάκη με τον Μίκη Θεοδωράκη και στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας με τον Γιάννη Μαρκόπουλο. Και οι δύο συναυλίες έγιναν το 1974, λίγο μετά την πτώση της χούντας.
Ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Ανδρέας Καρακότας (τραγούδι) εμφανίζονται τη Μεγάλη Τετάρτη 16 Απριλίου και τη Μεγάλη Πέμπτη 17 Απριλίου 2014 στη μουσική σκηνή «Πριγκηπέσσα».
Η βραδιά θα ξεκινήσει κατανυκτικά με το έργο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, όπως το μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Σολίστ θα είναι ο Ανδρέας Καρακότας. Το μουσικό και ποιητικό έργο «Επιτάφιος» θα προλογίσει η Βίκυ Παπαπροδρόμου.
Στη συνέχεια, θ’ ακούσουμε περίπου 40 τραγούδια κορυφαίων Ελλήνων συνθετών (Ηλία Ανδριόπουλου, Μάρκου Βαμβακάρη, Βασίλη Δημητρίου, Μίκη Θεοδωράκη, Απόστολου Καλδάρα, Αντώνη Κατινάρη, Σταύρου Κουγιουμτζή, Γιάννη Μαρκόπουλου, Δήμου Μούτση, Σταύρου Ξαρχάκου, Άκη Πάνου, Γιάννη Εϊτζιρίδη (Γιοβάν Τσαούς), Βασίλη Τσιτσάνη, Απόστολου Χατζηχρήστου, Μάνου Χατζιδάκι) τα οποία ηχογράφησε ο Κώστας Παπαδόπουλος στη διάρκεια της πολυετούς θητείας του στο ελληνικό τραγούδι (από το 1955 και μετά) αφήνοντας το στίγμα του στην ελληνική μουσική καθώς το παίξιμό του έγινε σημείο αναφοράς και οδηγός για όλους τους νεότερους μουσικούς. Μαζί μας θα παραμείνει ο Ανδρέας Καρακότας, ένας από τους σημαντικότερους ερμηνευτές της νεότερης μουσικής μας γενιάς (με μακρά θητεία στο ποιοτικό ελληνικό τραγούδι και στην αντίστοιχη δισκογραφία) και αγαπημένος φίλος και συνεργάτης του Κώστα Παπαδόπουλου.
Ο Κώστας Παπαδόπουλος, ο Μάριος Κώστογλου (κιθάρα, τραγούδι) και η Σταυρούλα Μανωλοπούλου (τραγούδι) εμφανίζονται τη Μεγάλη Δευτέρα 29 Απριλίου 2013 στη μουσική σκηνή «1002 νύχτες».
Η βραδιά θα ξεκινήσει κατανυκτικά με το έργο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, όπως το μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Σολίστ θα είναι η Σταυρούλα Μανωλοπούλου. Θα προλογίσει η Βίκυ Παπαπροδρόμου.
Στη συνέχεια, θ’ ακούσουμε ορισμένα από τα καλύτερα τραγούδια του 20ού αιώνα, πολλά από τα οποία πρωτόπαιξαν ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Μάριος Κώστογλου στην ελληνική δισκογραφία: δύο μονάχα μουσικοί στη σκηνή, αλλά -κάθε φορά και σε κάθε περίπτωση- ισοδύναμοι με μια πολυμελή ορχήστρα. Μαζί τους θα παραμείνει η Σταυρούλα Μανωλοπούλου, αγαπημένη φίλη και εξαιρετική τραγουδίστρια της νεότερης μουσικής μας γενιάς.
Διεύθυνση ορχήστρας:Μίκης Θεοδωράκης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος Τραγούδι:Μαρία Φαραντούρη
Τα ποιήματα διαβάζει ο Γιάννης Ρίτσος σε παλαιότερη εκπομπή για τη δημόσια τηλεόραση, ενώ ακούγονται τα τραγούδια του έργου από συναυλία στο Αμερικανικό Κολέγιο Αθηνών το 1986.
Ποίηση:Γιάννης Ρίτσος[συλλογή «Επιτάφιος» (1936)] Σύνθεση, ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας:Μίκης Θεοδωράκης Μπουζούκι:Μανώλης Χιώτης Ερμηνεία:Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Καίτη Θύμη [Πρόκειται για τη δεύτερη εκτέλεση του έργου «Επιτάφιος», τον Σεπτέμβριο του 1960. Η πρώτη είχε γίνει ένα μήνα νωρίτερα, τον Αύγουστο του 1960, στο Παρίσι σε ενορχήστρωση του Μάνου Χατζιδάκι με ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη.] Δίσκος:Γρηγόρης Μπιθικώτσης [50 χρόνια] / Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγουδά Μίκη Θεοδωράκη Νο 1 [1960-1964](2005)
Μέρα Μαγιού μού μίσεψες
μέρα Μαγιού σε χάνω
άνοιξη, γιε, που αγάπαγες
κι ανέβαινες απάνω
Στο λιακωτό και κοίταζες
και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου
το φως της οικουμένης
Και μου ιστορούσες με φωνή
γλυκιά, ζεστή κι αντρίκια
τόσα όσα μήτε του γιαλού
δε φτάνουν τα χαλίκια
Και μούλεγες πως όλ’ αυτά
τα ωραία θάναι δικά μας
και τώρα εσβήστης κ’ έσβησε
το φέγγος κ’ η φωτιά μας
Ποίηση:Γιάννης Ρίτσος [συλλογή «Επιτάφιος» (1936)] Σύνθεση, ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας:Μίκης Θεοδωράκης Μπουζούκι:Μανώλης Χιώτης Ερμηνεία:Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Καίτη Θύμη [Πρόκειται για τη δεύτερη εκτέλεση του έργου «Επιτάφιος», τον Σεπτέμβριο του 1960. Η πρώτη είχε γίνει ένα μήνα νωρίτερα, τον Αύγουστο του 1960, στο Παρίσι σε ενορχήστρωση του Μάνου Χατζιδάκι με ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη.] Δίσκος:Γρηγόρης Μπιθικώτσης [50 χρόνια] / Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγουδά Μίκη Θεοδωράκη Νο 1 [1960-1964](2005)
Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου
καρδούλα της καρδιάς μου
πουλάκι της φτωχιάς αυλής
ανθέ της ερημιάς μου
Πού πέταξε τ’ αγόρι μου
πού πήγε, πού μ’ αφήνει;
Χωρίς πουλάκι το κλουβί
χωρίς νερό η κρήνη
Πώς κλείσαν τα ματάκια σου
και δε θωρείς που κλαίω
και δε σαλεύεις, δε γρικάς
τα που πικρά σού λέω;
Πού πέταξε τ’ αγόρι μου
πού πήγε, πού μ’ αφήνει;
Χωρίς πουλάκι το κλουβί
χωρίς νερό η κρήνη
Τραβήξανε ψηλά, πολύ ψηλά.
Δύσκολο πια να χαμηλώσουνε.
Δύσκολο και να πουν το μπόι τους.
Μέσα στ’ αλώνια όπου δειπνήσαν μια νυχτιά
τα παλικάρια
μένουνε τα λιοκούκουτσα
και το αίμα ξερό του φεγγαριού
κι ο δεκαπεντασύλλαβος απ’ τ’ άρματά τους.
Μένουν τα κυπαρίσσια κι ο δαφνώνας.
Τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι…
Στα δύο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες;
Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα όρια της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ’ όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι.
Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη.
Τη Ρωμιοσύνη μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την Αγρύπνια για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν… Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό… κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη.
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο Κεντρικόν, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη.
Θυμάμαι τον Χατζιδάκι στα παρασκήνια να του λέει: «Είσαι ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του αιώνα μας». Ήταν η μεγάλη στιγμή που αποδέχτηκε τη φωνή και ο Ρίτσος, που απ’ την εποχή του Επιτάφιου τον βασάνιζε η ιδέα πως έπρεπε να τον τραγουδήσει γυναίκα με λαϊκή φωνή. […]
Μίκης Θεοδωράκης (Απόσπασμα από κείμενο του συνθέτη που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1995 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελί-τροχος)
Τι λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Το πιο δύσκολο έργο…
«… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου» λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.
«… Τα εννέα τραγούδια της Ρωμιοσύνης είχαν μια μελωδία που δεν την έπιανε το μυαλό μου. Μελωδία τρομερή, ασύλληπτη. Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: «Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους». Και πάνω σ’ αυτή τη φοβερή ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ο Μίκης έχει γράψει μουσική για 100-200 χρόνια μπροστά. Σου το λέω υπεύθυνα εγώ, ο Γρηγόρης, που τραγούδησα τη Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης
(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Γρηγόρης Μπιθικώτσης – Εγώ, ο Σερ…» με την επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 2002)
Πηγή των κειμένων: ένθετο στο έργο Ρωμιοσύνη που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011
Συγκλονιστικά τα λόγια των δύο από τους συντελεστές του έργου και ακόμη συγκλονιστικότεροι οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου. Κάθε σχόλιο περιττεύει. Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε τον Ρίτσο, τον Μίκη, τον Γρηγόρη, τον Κώστα και τον Λάκη, που τραγούδησαν τη Ρωμιοσύνη. Καλή ακρόαση!
Με τόσα φύλλα σού γνέφει ο ήλιος καλημέρα,
με τόσα φλάμπουρα λάμπει, λάμπει ο ουρανός
και τούτοι μες στα σίδερα και κείνοι μες στο χώμα.
Σώπα, όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες.
Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας.
Κάτω απ’ το χώμα,
μες στα σταυρωμένα χέρια τους
κρατάνε της καμπάνας το σκοινί-
προσμένουνε την ώρα,
προσμένουν να σημάνουν την ανάσταση.
Τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας
δεν μπορεί κανείς να μας το πάρει.
Σώπα, όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες.
Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας.
Τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι…
Στα δύο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες;
Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα όρια της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ’ όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι.
Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη.
Τη Ρωμιοσύνη μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την Αγρύπνια για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν… Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό… κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη.
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο Κεντρικόν, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη.
Θυμάμαι τον Χατζιδάκι στα παρασκήνια να του λέει: «Είσαι ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του αιώνα μας». Ήταν η μεγάλη στιγμή που αποδέχτηκε τη φωνή και ο Ρίτσος, που απ’ την εποχή του Επιτάφιου τον βασάνιζε η ιδέα πως έπρεπε να τον τραγουδήσει γυναίκα με λαϊκή φωνή. […]
Μίκης Θεοδωράκης (Απόσπασμα από κείμενο του συνθέτη που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1995 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελί-τροχος)
Τι λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Το πιο δύσκολο έργο…
«… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου» λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.
«… Τα εννέα τραγούδια της Ρωμιοσύνης είχαν μια μελωδία που δεν την έπιανε το μυαλό μου. Μελωδία τρομερή, ασύλληπτη. Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: «Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους». Και πάνω σ’ αυτή τη φοβερή ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ο Μίκης έχει γράψει μουσική για 100-200 χρόνια μπροστά. Σου το λέω υπεύθυνα εγώ, ο Γρηγόρης, που τραγούδησα τη Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης
(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Γρηγόρης Μπιθικώτσης – Εγώ, ο Σερ…» με την επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 2002)
Πηγή των κειμένων: ένθετο στο έργο Ρωμιοσύνη που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011
Συγκλονιστικά τα λόγια των δύο από τους συντελεστές του έργου και ακόμη συγκλονιστικότεροι οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου. Κάθε σχόλιο περιττεύει. Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε τον Ρίτσο, τον Μίκη, τον Γρηγόρη, τον Κώστα και τον Λάκη, που τραγούδησαν τη Ρωμιοσύνη. Καλή ακρόαση!
Και τώρα, πώς κλειδώσανε την πόρτα τους
τ’ αμπέλια μας,
πώς λίγνεψε το φως πάνω στη στέγη
και τα δέντρα,
ποιος να το πει πως βρίσκονται οι μισοί
κάτω απ’ το χώμα
κ’ οι άλλοι μισοί στα σίδερα;
Τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι…
Στα δύο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες;
Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα όρια της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ’ όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι.
Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη.
Τη Ρωμιοσύνη μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την Αγρύπνια για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν… Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό… κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη.
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο Κεντρικόν, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη.
Θυμάμαι τον Χατζιδάκι στα παρασκήνια να του λέει: «Είσαι ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του αιώνα μας». Ήταν η μεγάλη στιγμή που αποδέχτηκε τη φωνή και ο Ρίτσος, που απ’ την εποχή του Επιτάφιου τον βασάνιζε η ιδέα πως έπρεπε να τον τραγουδήσει γυναίκα με λαϊκή φωνή. […]
Μίκης Θεοδωράκης (Απόσπασμα από κείμενο του συνθέτη που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1995 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελί-τροχος)
Τι λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Το πιο δύσκολο έργο…
«… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου» λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.
«… Τα εννέα τραγούδια της Ρωμιοσύνης είχαν μια μελωδία που δεν την έπιανε το μυαλό μου. Μελωδία τρομερή, ασύλληπτη. Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: «Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους». Και πάνω σ’ αυτή τη φοβερή ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ο Μίκης έχει γράψει μουσική για 100-200 χρόνια μπροστά. Σου το λέω υπεύθυνα εγώ, ο Γρηγόρης, που τραγούδησα τη Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης
(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Γρηγόρης Μπιθικώτσης – Εγώ, ο Σερ…» με την επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 2002)
Πηγή των κειμένων: ένθετο στο έργο Ρωμιοσύνη που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011
Συγκλονιστικά τα λόγια των δύο από τους συντελεστές του έργου και ακόμη συγκλονιστικότεροι οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου. Κάθε σχόλιο περιττεύει. Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε τον Ρίτσο, τον Μίκη, τον Γρηγόρη, τον Κώστα και τον Λάκη, που τραγούδησαν τη Ρωμιοσύνη. Καλή ακρόαση!
Δέντρο το δέντρο, πέτρα την πέτρα
πέρασαν τον κόσμο,
μ’ αγκάθια προσκεφάλι πέρασαν τον ύπνο.
Φέρναν τη ζωή στα δυο στεγνά τους χέρια
σαν ποτάμι.
Σε κάθε βήμα κέρδιζαν μιαν οργιά ουρανό-
για να το δώσουν.
Κι όταν χορεύαν στην πλατεία,
μέσα στα σπίτια τρέμαν τα ταβάνια
και κουδουνίζανε τα γυαλικά στα ράφια.
Τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι…
Στα δύο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες;
Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα όρια της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ’ όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι.
Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη.
Τη Ρωμιοσύνη μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την Αγρύπνια για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν… Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό… κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη.
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο Κεντρικόν, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη.
Θυμάμαι τον Χατζιδάκι στα παρασκήνια να του λέει: «Είσαι ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του αιώνα μας». Ήταν η μεγάλη στιγμή που αποδέχτηκε τη φωνή και ο Ρίτσος, που απ’ την εποχή του Επιτάφιου τον βασάνιζε η ιδέα πως έπρεπε να τον τραγουδήσει γυναίκα με λαϊκή φωνή. […]
Μίκης Θεοδωράκης (Απόσπασμα από κείμενο του συνθέτη που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1995 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελί-τροχος)
Τι λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Το πιο δύσκολο έργο…
«… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου» λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.
«… Τα εννέα τραγούδια της Ρωμιοσύνης είχαν μια μελωδία που δεν την έπιανε το μυαλό μου. Μελωδία τρομερή, ασύλληπτη. Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: «Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους». Και πάνω σ’ αυτή τη φοβερή ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ο Μίκης έχει γράψει μουσική για 100-200 χρόνια μπροστά. Σου το λέω υπεύθυνα εγώ, ο Γρηγόρης, που τραγούδησα τη Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης
(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Γρηγόρης Μπιθικώτσης – Εγώ, ο Σερ…» με την επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 2002)
Πηγή των κειμένων: ένθετο στο έργο Ρωμιοσύνη που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011
Συγκλονιστικά τα λόγια των δύο από τους συντελεστές του έργου και ακόμη συγκλονιστικότεροι οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου. Κάθε σχόλιο περιττεύει. Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε τον Ρίτσο, τον Μίκη, τον Γρηγόρη, τον Κώστα και τον Λάκη, που τραγούδησαν τη Ρωμιοσύνη. Καλή ακρόαση!
Μπήκαν στα σίδερα και στη φωτιά,
κουβέντιασαν με τα λιθάρια,
κεράσανε ρακί το θάνατο
στο καύκαλο του παππουλή τους,
στ’ Αλώνια τα ίδια αντάμωσαν το Διγενή
και στρώθηκαν στο δείπνο
κόβοντας τον καημό στα δυο
έτσι που κόβανε στο γόνατο
το κριθαρένιο τους καρβέλι.
Τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι…
Στα δύο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες;
Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα όρια της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ’ όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι.
Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη.
Τη Ρωμιοσύνη μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την Αγρύπνια για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν… Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό… κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη.
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο Κεντρικόν, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη.
Θυμάμαι τον Χατζιδάκι στα παρασκήνια να του λέει: «Είσαι ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του αιώνα μας». Ήταν η μεγάλη στιγμή που αποδέχτηκε τη φωνή και ο Ρίτσος, που απ’ την εποχή του Επιτάφιου τον βασάνιζε η ιδέα πως έπρεπε να τον τραγουδήσει γυναίκα με λαϊκή φωνή. […]
Μίκης Θεοδωράκης (Απόσπασμα από κείμενο του συνθέτη που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1995 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελί-τροχος)
Τι λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Το πιο δύσκολο έργο…
«… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου» λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.
«… Τα εννέα τραγούδια της Ρωμιοσύνης είχαν μια μελωδία που δεν την έπιανε το μυαλό μου. Μελωδία τρομερή, ασύλληπτη. Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: «Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους». Και πάνω σ’ αυτή τη φοβερή ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ο Μίκης έχει γράψει μουσική για 100-200 χρόνια μπροστά. Σου το λέω υπεύθυνα εγώ, ο Γρηγόρης, που τραγούδησα τη Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης
(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Γρηγόρης Μπιθικώτσης – Εγώ, ο Σερ…» με την επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 2002)
Πηγή των κειμένων: ένθετο στο έργο Ρωμιοσύνη που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011
Συγκλονιστικά τα λόγια των δύο από τους συντελεστές του έργου και ακόμη συγκλονιστικότεροι οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου. Κάθε σχόλιο περιττεύει. Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε τον Ρίτσο, τον Μίκη, τον Γρηγόρη, τον Κώστα και τον Λάκη, που τραγούδησαν τη Ρωμιοσύνη. Καλή ακρόαση!
Τόσα χρόνια όλοι πεινάνε, όλοι διψάνε,
όλοι σκοτώνονται
πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα·
έφαγε η κάψα τα χωράφια τους
κ’ η αρμύρα πότισε τα σπίτια τους,
από τις τρύπες του πανωφοριού τους
μπαινοβγαίνει ο θάνατος.
Πάνω στα καραούλια πέτρωσαν βιγλίζοντας
το μανιασμένο πέλαγο όπου βούλιαξε
το σπασμένο κατάρτι του φεγγαριού.
Το ψωμί σώθηκε, τα βόλια σώθηκαν,
τώρα γεμίζουν τα κανόνια τους
μόνο με την καρδιά τους.
Τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι…
Στα δύο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες;
Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα όρια της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ’ όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι.
Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη.
Τη Ρωμιοσύνη μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την Αγρύπνια για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν… Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό… κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη.
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο Κεντρικόν, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη.
Θυμάμαι τον Χατζιδάκι στα παρασκήνια να του λέει: «Είσαι ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του αιώνα μας». Ήταν η μεγάλη στιγμή που αποδέχτηκε τη φωνή και ο Ρίτσος, που απ’ την εποχή του Επιτάφιου τον βασάνιζε η ιδέα πως έπρεπε να τον τραγουδήσει γυναίκα με λαϊκή φωνή. […]
Μίκης Θεοδωράκης (Απόσπασμα από κείμενο του συνθέτη που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1995 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελί-τροχος)
Τι λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Το πιο δύσκολο έργο…
«… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου» λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.
«… Τα εννέα τραγούδια της Ρωμιοσύνης είχαν μια μελωδία που δεν την έπιανε το μυαλό μου. Μελωδία τρομερή, ασύλληπτη. Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: «Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους». Και πάνω σ’ αυτή τη φοβερή ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ο Μίκης έχει γράψει μουσική για 100-200 χρόνια μπροστά. Σου το λέω υπεύθυνα εγώ, ο Γρηγόρης, που τραγούδησα τη Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης
(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Γρηγόρης Μπιθικώτσης – Εγώ, ο Σερ…» με την επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 2002)
Πηγή των κειμένων: ένθετο στο έργο Ρωμιοσύνη που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011
Συγκλονιστικά τα λόγια των δύο από τους συντελεστές του έργου και ακόμη συγκλονιστικότεροι οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου. Κάθε σχόλιο περιττεύει. Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε τον Ρίτσο, τον Μίκη, τον Γρηγόρη, τον Κώστα και τον Λάκη, που τραγούδησαν τη Ρωμιοσύνη. Καλή ακρόαση!
Όταν σφίγγουν το χέρι
ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο,
όταν χαμογελάνε
ένα μικρό χελιδόνι φεύγει
μες απ’ τ’ άγρια γένια τους,
όταν σκοτώνονται
η ζωή τραβάει την ανηφόρα
με σημαίες και με ταμπούρλα.
Τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι…
Στα δύο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον Επιτάφιο και τη Ρωμιοσύνη, είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες;
Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα όρια της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ’ όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι.
Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη.
Τη Ρωμιοσύνη μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την Αγρύπνια για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν… Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό… κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη.
Όταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος, έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο Κεντρικόν, που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη Ρωμιοσύνη.
Θυμάμαι τον Χατζιδάκι στα παρασκήνια να του λέει: «Είσαι ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του αιώνα μας». Ήταν η μεγάλη στιγμή που αποδέχτηκε τη φωνή και ο Ρίτσος, που απ’ την εποχή του Επιτάφιου τον βασάνιζε η ιδέα πως έπρεπε να τον τραγουδήσει γυναίκα με λαϊκή φωνή. […]
Μίκης Θεοδωράκης (Απόσπασμα από κείμενο του συνθέτη που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1995 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελί-τροχος)
Τι λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για το έργο «Ρωμιοσύνη»:
Το πιο δύσκολο έργο…
«… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου» λέει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.
«… Τα εννέα τραγούδια της Ρωμιοσύνης είχαν μια μελωδία που δεν την έπιανε το μυαλό μου. Μελωδία τρομερή, ασύλληπτη. Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: «Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους». Και πάνω σ’ αυτή τη φοβερή ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ο Μίκης έχει γράψει μουσική για 100-200 χρόνια μπροστά. Σου το λέω υπεύθυνα εγώ, ο Γρηγόρης, που τραγούδησα τη Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης
(Αποσπάσματα από το βιβλίο «Γρηγόρης Μπιθικώτσης – Εγώ, ο Σερ…» με την επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, εκδόσεις Κοχλίας, Αθήνα 2002)
Πηγή των κειμένων: ένθετο στο έργο Ρωμιοσύνη που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011
Συγκλονιστικά τα λόγια των δύο από τους συντελεστές του έργου και ακόμη συγκλονιστικότεροι οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου. Κάθε σχόλιο περιττεύει. Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε τον Ρίτσο, τον Μίκη, τον Γρηγόρη, τον Κώστα και τον Λάκη, που τραγούδησαν τη Ρωμιοσύνη. Καλή ακρόαση!
