Μίκης Θεοδωράκης, Η πομπή συνεχίζεται (ορχηστρικό)
[ενότητα IX: Η πομπή συνεχίζεται…]
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης
Μπουζούκι: Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης
Κιθάρα & μπαγλαμάς: Στέλιος Καρύδας
Κλασική κιθάρα: Στέλλα Κυπραίου
Ακουστική κιθάρα: Μπάμπης Λασκαράκης
Τσέλο: Πλούταρχος Ρεμπούτσικας & Στέλιος Ταχιάτης
Μπάσο: Νίκος Τσεσμελής
Κρουστά: Νίκος Αντύπας & Σπύρος Λιβιεράτος
Φλάουτο: Στέλλα Γαδέδη
Όμποε: Κλωντ Σιελιέ
Δίσκος: Διόνυσος (Σείριος, 1985)
Πληροφορίες για τον δίσκο
1985: χρονιά-ορόσημο για την ελληνική μουσική
Ο Μάνος Χατζιδάκις μάς σηκώνει άλλη μια φορά με τα μαγικά του χέρια ψηλά, πολύ ψηλά. Αυτή τη φορά δεν παίζει πιάνο, δεν γράφει στίχους, δεν διευθύνει ορχήστρα. Μα, καταφέρνει να μας απογειώσει οδηγώντας μας ως τον αστερισμό του Σείριου.
Η πρώτη ανεξάρτητη ελληνική δισκογραφική εταιρεία, ονόματι Σείριος, που ιδρύει ο Χατζιδάκις είναι γεγονός. Στον Σείριο πλέον υπάρχουνε παιδιά, πολλά παιδιά. Νέα παιδιά κι άγνωστα παιδιά, αλλά κι άλλα μεγαλύτερα και γνωστά μας. Παιδιά που αγαπούσαμε ήδη κι άλλα που έμελλε ν’ αγαπήσουμε πολύ ως το τέλος του αιώνα και της χιλιετίας.
Το πιο λαμπρό αστέρι του ουρανού μας, ο Σείριος, βρίσκει ένα λαμπερό δίδυμο αδελφάκι από την πρώτη μέρα της λειτουργίας της εταιρείας του Χατζιδάκι. Η πρώτη της παραγωγή είναι ο δίσκος «Διόνυσος». Ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει τη μουσική, γράφει τους στίχους των τραγουδιών, ενορχηστρώνει και διευθύνει την ορχήστρα του και μας δίνει ένα από τα σπουδαιότερα έργα του, ένα σύγχρονο μουσικό θρησκευτικό δράμα, όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, ένα έργο που σηματοδοτεί την περίοδο ωριμότητας του συνθέτη. Το έργο πραγματεύεται τη φανταστική δίκη, την καταδίκη και τη νεκρώσιμη πομπή του Διονύσου. Ακούμε, λοιπόν, 11 εντυπωσιακά τραγούδια και 2 ορχηστρικά θέματα όπου ο συνθέτης πειραματίζεται με τον ασίκικο ρυθμό, όπως τον ονόμασε, δηλαδή χορό για ασίκηδες, λεβέντες.
(Αντιγράφω από τα σημειώματα του δίσκου / πηγή: http://theodorakism.blogspot.com/2014/11/blog-post_12.html)
Το παιχνίδι του Σείριου και ο «Διόνυσος».
Κάθε φορά που θέλησα να παίξω σοβαρά, βρήκα απεριόριστη τη συμπαράσταση του φίλου μου Μίκη Θεοδωράκη, εξαίσιου τεχνίτη των ήχων και των αισθημάτων. Είναι αλήθεια πως πολλές φορές διαφωνήσαμε στο παρελθόν μα πάντα στα δευτερεύοντα και στα τριτεύοντα, ποτέ στα πρώτα και πρωταρχικά. Σ’ αυτά υπήρξαμε πάντα συναγωνιστές.
Έτσι και τώρα με τον Σείριο. Θέλω να παίξω τον τροχονόμο και τον αρχειοθέτη μιας μουσικής ελληνικής κι επιλεγμένης, που θα ασκήσει επιρροή και σε προέκταση παιδεία, σε ακροατές που δεν έχουν ακόμα εφησυχάσει σε δημοσιογραφικές και κομματικές «υποδείξεις» περί Μουσικής και περί Τέχνης γενικά.
Μόλις έμαθε ο Θεοδωράκης το καινούριο παιχνίδι μου, δεν έχασε καιρό, βάζει φτερά κι έρχεται να με βρει στο Σείριο – εκεί που, καθώς γνωρίζετε, «κατοικούν παιδιά» κι εγώ μαζί τους. Και μου ’φερε τη Φαίδρα και τον Διόνυσό του. Πολύ χάρηκα την εμπιστοσύνη του. Και φρόντισα μαζί μ’ αυτόν, μέσα σε αρκετά μερόνυχτα εργασίας, ν’ αποκτήσουν τα πρόσωπα αυτά όλη την ερωτική έλξη που οφείλουν να έχουν, σαν κορυφαία έργα από την πιο πρόσφατη εργασία του.
Με τον Διόνυσο ο Μίκης Θεοδωράκης πραγματοποιεί κάτι που μόνο ένας αληθινός τεχνίτης της μουσικής μπορούσε να πραγματοποιήσει. Μια οικοδομημένη προέκταση του λαϊκού, μέσα στην περιοχή του προβληματισμένου έντεχνου τραγουδιού.
Πρέπει να προσέξετε πολύ τον Διόνυσο, αφού χαρείτε τη συγκίνηση της πρώτης επαφής μαζί του. Για να διαπιστώσετε τι πάει να πει «έντεχνη λαϊκή μουσική» στα ικανά χέρια ενός γνήσιου μουσικού. Και πως, μες από ευρηματικούς μελωδισμούς και συναρπαστικούς συνδυασμούς ήχων, ξεδιπλώνεται ένα έργο, που μαζί με την εντατική ατμόσφαιρά του, περιέχει μέσα του πικρά μηνύματα των χαλεπών καιρών που ζούμε.
Το επικό στοιχείο του Θεοδωράκη στην απόλυτη ωριμότητά του και μακριά από τις μεγαλόπρεπες εκτονώσεις των δρόμων. Το επικό, τέλεια συγκερασμένο με την ελεγεία των πολιτικών απογοητεύσεων και του ενεδρεύοντος Θανάτου.
Νιώθω περήφανος που ο Σείριος ανάμεσα στα παιδιά που τον κατοικούν, συμπεριέλαβε και τον συγκλονιστικό ΔΙΟΝΥΣΟ του Μίκη Θεοδωράκη.
Μάνος Χατζιδάκις
Κατατοπιστικό σημείωμα του εκδότη-παραγωγού:
Ο Διόνυσος όπως είναι γνωστό, έλαβε μέρος στη μάχη του Μακρυγιάννη, τον Δεκέμβρη του 1944. στις 10 του Δεκέμβρη ο αγγλικός στρατός κατέλαβε την Ακρόπολη. Παρά την υπόσχεσή τους ότι θα σεβαστούν το ιερό μνημείο, από κει πισώπλατα ήρθε το θανάσιμο πλήγμα. Ο Διόνυσος κηδεύτηκε την ίδια μέρα, στις 10 του Δεκέμβρη, μαζί με δεκάδες άλλα αγόρια και κορίτσια που είχαν προσφέρει κι αυτά τα νιάτα τους στην Άνοιξη.
Η φανταστική πομπή ξεκίνησε από τη γωνία Τζιραίων και Συγγρού και σε συνέχεια ακολούθησε προς τ’ αριστερά την Διονυσίου του Αρεοπαγίτου.
Ήταν φυσικό η ζωή της Ελλάδας να κινηθεί από τότε με άξονα την πομπή του Διονύσου. Οι Έλληνες φώναζαν: ο Διόνυσος Ζει – ο Λαμπράκης Ζει – ο Πέτρουλας Ζει – ο Παναγούλης Ζει – και ούτω καθεξής. Γιατί φυσικά ο Διόνυσος, παρότι νεκρός, διατηρούσε, ως ημίθεος, ολοζώντανη την παρουσία του.
Περιστοιχισμένος πάντοτε από εφήβους και νύμφες διέτρεχε τη χώρα που θεϊκή μοίρα τον είχε καταδικάσει έκτοτε σε χίλιες δυο δοκιμασίες.
Φυσικά, χάρη στο πνεύμα του Διόνυσου, η ψυχή των Ελλήνων ετρέφετο με φως έτσι ώστε πάντοτε να είναι νικητής ο λαός. Να όμως που η πορεία ύστερα από 40 χρόνια οδηγήθηκε αντί για τους ανθισμένους λειμώνες –όπως όλοι το εφαντάζοντο- στην ΠΝΥΚΑ, όπου ήδη έχουν συναθροιστεί οι κάθε λογής θανάσιμοι εχθροί του Διονύσου για να τον καταδικάσουν.
Ο δημιουργός του έργου ΔΙΟΝΥΣΟΣ προσπαθεί να περιγράψει τα συγκεκριμένα συμβάντα, ενώ από την άλλη πλευρά προσπαθεί να καταγράψει τις μνήμες, τις γνώμες και τα σχόλια που περνούν από τη σκέψη του Διόνυσου κατά τη διάρκεια της Δίκης και λίγα λεπτά πριν από το τελειωτικό τέλος.
Και δεν φτάνει που ο αιώνιος έφηβος της μουσικής μας πάει στον Σείριο, αλλά παίρνει μαζί του και μια σειρά από λαμπρά αστέρια, τον αφρό των Ελλήνων μουσικών, όπως θα δείτε και θ’ ακούσετε.
1985: η Ελλάδα έχει πλέον δημοκρατία, έχει μόλις εκλέξει για δεύτερη φορά το σοσιαλιστικό κόμμα της αλλαγής ως κυβέρνηση και… αρχίζει να λουφάζει και να λουφάρει στους καναπέδες της και μπροστά στο χαζοκούτι παίζοντας μπιρίμπα και πίνοντας ουίσκι της σειράς. Αλλά στον Σείριο του Μάνου υπάρχουνε παιδιά που αλλάζουν άρδην τα μουσικά δρώμενα της χώρας. Και όσοι είναι πραγματικά πιστοί ακολουθούν.
Πάμε, λοιπόν, ν’ ακούσουμε την πρώτη παραγωγή του Μάνου με ένα έξοχο έργο του Μίκη. Σας προειδοποιώ ότι στο έργο αυτό ο Μίκης δεν χωρατεύει. Ο Διόνυσος είναι «για δυνατούς λύτες». Ο ίδιος ο Μίκης λέει ότι τα τραγούδια του δίσκου αυτού χαρακτηρίζονται θρησκευτικά καθώς συνοδεύουν την τελετουργία της θυσίας του Διονύσου και δεν είναι γραμμένα για να μεταδίδονται από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Αλλά θα μεταδοθούν «σε πανελλήνια πρώτη» από το ελληνικό διαδίκτυο και νιώθω πραγματικά συγκινημένη που έχω τη δυνατότητα να τα παρουσιάσω ως ένα από τα έργα στα οποία έπαιξε ο Κώστας Παπαδόπουλος.
Κλείνω με μια προτροπή τώρα που ακόμα μια χρονιά οδεύει προς τη δύση της. Ας μη φοβόμαστε πια να εκτεθούμε στην ακτινοβολία της υψηλής τέχνης. Η τέχνη στους δύσκολους καιρούς είναι διέξοδος. Στοιχίζει ελάχιστα συγκριτικά με οποιοδήποτε άλλο σύγχρονο αγαθό και μας αποζημιώνει από την πρώτη κιόλας στιγμή αφού μας προσφέρει πνευματική και ψυχική ευφορία και πλήρη ανάταση ώστε να νιώσουμε λίγο καλύτεροι, λίγο ψηλότεροι. Καλή μας ακρόαση!
[Πηγές για την εισαγωγή μου: hadjidakis.gr, e-orfeas.gr, Το άρωμα του τραγουδιού]
Βίκυ Παπαπροδρόμου: ό,τι πολύ αγάπησα (ποίηση, πεζογραφία & μουσική) 