Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια… [Νίκος Χουλιαράς]
Σταύρος Κουγιουμτζής & Μάνος Ελευθερίου, Τώρα που θα φύγεις
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Μικρές πολιτείες (1974))
Τώρα
Τώρα που μονάχα το δικό μου όνομα
δεν είναι στο στόμα σου
πρόσεξε τη νύχτα να μην ξεσκεπάζεσαι,
η κουρτίνα ανεμίζει σ’ όλους τους καιρούς
μα και η νύχτα είναι κρυφή∙
να θυμάσαι το χέρι μου όταν
μάζευε τις κουβέρτες από χάμω
μα πιο πολύ να θυμάσαι τ’ όνομά μου
για να μην ξεσκεπάζεσαι τη νύχτα.
*
Τώρα που το χνούδι φύτρωσε
στο μάγουλό σου
μην πεις πως ξεροκλαδιάζεται η ζωή κι ασχημαίνει
η πολιτεία έχει όνομα
και νόημα ο δρόμος∙
πότε πότε γύρνα το κεφάλι πίσω
καθώς θα πορεύεσαι.
Πότε πότε γύρνα το κεφάλι πίσω, παιδί
θα μικραίνεις την απόσταση που μεγαλώνει.
*
Όταν θα γυρίσεις θα μας εύρεις στην ίδια θέση
να καρτεράμε το αύριο,
πού και πού θα λέμε καμιά κουβέντα
για να θυμόμαστε πόσο είμαστε μεις
όσα αύριο κι αν περάσουν θ’ αναγνωρίσουμε το βήμα σου
μόνο που η καρδιά μας
μπορεί να μην έχει πια δύναμη να σκιρτήσει.
Από τη συλλογή Οι αποσταμένοι (1964) της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία
Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι
μέσα από τα δάχτυλά μου χωρίς να πιω ούτε μια στάλα.
Τώρα βυθίζομαι στην πέτρα. Γιώργος Σεφέρης
Και πάλι βγαίνει αργόσυρτο, νωθρό το νέο φεγγάρι.
Νυχτώνει.
Πού ταξιδεύεις τώρα με σπασμένα τα κατάρτια;
Ποια θάλασσα γυρεύεις; Ποια στεριά;
Ποιον έναστρο ουρανό;
Σε τύλιξαν τα ερέβη.
Η στρατιά σε κατατρόπωσε του χρόνου.
Έργο καταραμένων ποιητών η ζωή σου.
Πίνακας βαθυστόχαστων, ρομαντικών ζωγράφων.
Πού είναι τα μαργαριτάρια, τα κοράλλια και τα πολύχρωμα,
γυαλιστερά κοχύλια;
Οι θησαυροί σου οι ακριβοί πού είναι;
Έλεγες, αγναντεύοντας του ορίζοντα τα βάθη:
«Είναι νωρίς ακόμα… Θε να ’ρθει πιο λαμπερή πραμάτεια.»
Πάντα περίμενες το γύρισμα της μέρας.
Το αύριο, ο προορισμός σου.
Το βλέμμα σου πάντα εκεί στραμμένο.
Το εφήμερο κοιτάς με υπεροψία.
Μα οι θεοί δε συγχωρούν την ύβρη.
Τώρα τα μάτια σου θολά.
Νύχτα βαθιά εντός σου.
Και τόσες θάλασσες… Τόσοι ουρανοί… Και τέτοιο ένα φως…
Πώς τ’ άφησες να προσπεράσουν όλα…
Συντρίμμια οι γραμμές των οριζόντων.
Πώς έχτισες πάνω στην άμμο;
Τώρα βυθίζεσαι στην πέτρα.
Κάτι ήξερε, λοιπόν, ο ποιητής…
Από τη συλλογή Εφήμερη στην πένα του θεού (2014) της Μαρίας Πολίτου
Έξω αιώνια βρέχει, έξω ερημιά∙
θαρρώ πως χάθηκα για πάντα.
Με ζώνη πάλι ο φόβος, με κυκλώνει.
Πύρινη γλώσσα απειλεί το σπίτι μου.
Το παίρνει, το αιωρεί πάνω απ’ την πόλη.
Ποιος ξέρει τι κατάντησα και δεν το νιώθω.
Ένας απόψε να με άγγιζε στον ώμο,
αμέσως θα κατέρρεα στα πόδια του.
Από τη συλλογή Τα Χίλια Δέντρα (1963) του Γιώργου Ιωάννου
Σταύρος Κουγιουμτζής & Μάνος Ελευθερίου, Του κάτω κόσμου τα πουλιά
(ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Μικρές πολιτείες (1974))
Θάρρεψα
Γυμνό το χρυσό κλαδί του ύπνου, όταν αράζανε τα πουλιά.
Ανοιχτά τα παράθυρα, όμως, δεν ήρθε η δεκοχτούρα να καθίσει.
Μιλώ μέσα στη σκοτεινιά και ερημιά του Κάτω Κόσμου,
γνωρίζοντας απ’ το Ευαγγέλιο την αμεριμνησία των πουλιών.
«Έλα πουλί στον τόπο σου, έλα στην κατοικιά σου», έλεγε
θρηνώντας ο πατέρας μου που ’φυγε, θάβοντας τη χαρά.
Τι βαριά η μαρμάρινη πλάκα, που χρειάστηκε να σηκώσω,
κατεβαίνοντας τ’ αναρίθμητα του πραγματικού σκαλοπάτια.
Στην πλατιά ρούγα, με τα σφαλιχτά σπίτια της δυστυχίας,
καθώς έγειρα για λίγη ανάπαυση, ήρθες και μου πήρες το νου,
πουλί με τη μύτη τη χρυσή, με τα φτερά τα ασημένια,
δίχως τη βαριά ρόκα του γνεσίματος, που οι γυναίκες κρατούν.
Θάρρεψα πως ήταν λαβωμένα σου τα φτερά και θα σ’ έπιανα,
αλλά σε βρύση άγνωστη, εσύ τα ’ντυσες μαργαριτάρια.
Αφημένο στην αλάθευτη τη φροντίδα του Θεού για τα πλάσματα,
πετάς ελεύθερο από κάθε δυνατότητα ανθρωπίνου ενδιαφέροντος.
(1944)
Από τη συλλογή Ποιήματα (Παλαιοντολογικά) (1988) του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη
Σταύρος Κουγιουμτζής, Όλα καλά
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Στα ψηλά τα παραθύρια (1975))
[Ενότητα Μετά όλα καλά θα πάνε]
III
Σκεφτόμουν τη γυναίκα που βαθιά ερωτεύθηκα
Τους δικούς μου που χάθηκαν τόσο αναίτια
Τις φωτογραφίες που ζωντάνευαν παιδικά κατορθώματα
Πόσο να έμενα κρυμμένος μες στα σκεπάσματα
Κάτι φύσηξε στην ψυχή μου∙ είπα θα ’ναι ο άνεμος
Σηκώθηκα με λαχτάρα προς τις γρίλιες χειρονομώντας
Είδα μόνο κάτι γκρίζους καπνούς στον ορίζοντα
«Όχι δεν πρόκειται αυτοί να ξανάρθουν»
Κι αυτή η εικόνα είναι τόσο μάταιη
Που αν και επαναλαμβάνεται βασανιστικά κάθε νύχτα
Βγαίνω έξαλλος στους δρόμους και τους ψάχνω.
Από τη συλλογή Οι εραστές πάντα σιωπούν (2007) του Νίκου Μυλόπουλου
Σταύρος Κουγιουμτζής & Σώτια Τσώτου, Δώσε μου το χέρι σου
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Νάτανε το 21 (1970))
ένστιχτο
Μου δίνει δύναμη το απλωμένο χέρι
Μια ανοιχτή αγκαλιά με παρηγορεί
Φίλε,
Χαρούμενο θέλω να σε βλέπω
Το χαμόγελο να σκεπάζει τον τόπο των δακρύων
Η θλίψη και ο πόνος που κυλά σε σταγόνες
Χαρά και λάμψη ας γίνουν
Από τη συλλογή έγκλειστες συναντήσεις (2008) ανήλικων κρατουμένων στις δικαστικές φυλακές Διαβατών Θεσσαλονίκης
Ντίνος Χριστιανόπουλος & Σταύρος Κουγιουμτζής, Το πάρκο
(τραγούδι: Γιάννης Μπογδάνος / δίσκος: Μικραίνει ο κόσμος (1982))
Το πάρκο
[Ενότητα Ο αλλήθωρος (ποιήματα 1949-1970)]
Παροπλισμένα γεροντάκια και νταντάδες,
μικρά παιδιά που παίζουν στα λουλούδια
και κουλουρτζήδες, και μικροί αλήτες
τα πρωινά στολίζουνε το πάρκο
με την αθώα τους ξενοιασιά και με τη φτώχεια τους.
Κι ο ήλιος λάμπει μέσ’ απ’ τα φυλλώματα,
κι όλα είναι ωραία και μικροαστικά.
Μα όταν πέφτει η νύχτα, αλλάζουν όλα:
Μούτρα επικίνδυνα κυκλοφορούνε τώρα,
λογιώ λογιώ υποκείμενα πίσω απ’ τα δέντρα,
κάθε παγκάκι κι ένας βιασμός.
Μονάχα πού και πού κάνα ζευγάρι,
σε τρυφερές δοσμένο περιπτύξεις,
τον έρωτά του ριψοκινδυνεύει
μπροστά σε μάτια που αχόρταγα κοιτούνε.
Κι όλο το πάρκο γίνεται πρατήριο,
που βγάζει στο σφυρί την παρθενιά του.
Μα το πρωί, θα ’ρθει το συνεργείο
του Δήμου, βιαστικά να καθαρίσει∙
της νύχτας τα τεκμήρια μαζεύονται,
μαντίλια βρόμικα, χαρτιά τσαλακωμένα –
νά ’ρθει ο ήλιος, νά ’ρθουν τα παιδιά,
να παίξουν στα λουλούδια ανυποψίαστα.
Από τη συγκεντρωτική έκδοση Ντίνος Χριστιανόπουλος | Ποιήματα (Ιανός, 2004)
Ντίνος Χριστιανόπουλος & Σταύρος Κουγιουμτζής, Έλα ν’ ανταλλάξουμε
(τραγούδι: Βίκη Μοσχολιού / δίσκος: Όταν σε περιμένω (1979))
Με κατάνυξη
Έλα να ανταλλάξουμε κορμί και μοναξιά.
Να σου δώσω απόγνωση, να μην είσαι ζώο,
να μου δώσεις δύναμη, να μην είμαι ράκος∙
να σου δώσω συντριβή, να μην είσαι μούτρο,
να μου δώσεις χόβολη, να μην ξεπαγιάσω.
Κι ύστερα να πέσω με κατάνυξη στα πόδια σου,
για να μάθεις πια να μην κλοτσάς.
Από τη συλλογή Ανυπεράσπιστος καημός (1960) του Ντίνου Χριστιανόπουλου
Σταύρος Κουγιουμτζής & Μιχάλης Κορφιάτης (Άκος Δασκαλόπουλος), Το πουκάμισο το θαλασσί
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Μικρές πολιτείες (1974))
Αναταράξεις
Σε είδα χτες καθισμένο στο σκαλοπάτι της δύσης
φορούσες το ουρανί πουκάμισο της καρτερικότητας
κι όλο ξεφλούδιζες τον τυραννικό κλοιό
του ανεκπλήρωτου.
Στο καταφύγιο της παραίσθησής σου
τρύπωσα μέσα από μια συλλογισμένη δίοδο,
εκεί που έκανε τη λακκούβα της
η ανάμνηση του ημιτελούς.
Δεν τόλμησα να σου μιλήσω, ούτε καν ν’ αγγίξω
το διάφανο όρκο της γύμνιας σου.
Κι όμως, θα ’θελα να χυμήξω και να κατασπαράξω
την απόγνωση του σούρουπου.
Θα ’θελα να συρρικνώσω την ενάρετη προτομή
των καιρών
θα ’θελα να βαλσαμώσω το αδιατάρακτο του έρωτα
να φωνάξω χάδια, να τεντώσω φιλιά,
ν’ αφιερώσω όνειρα καθαρισμένα από τους λεκέδες
της αυταπάτης.
Μα να που ξανάρθε στη γεύση,
η γνωστή απ’ τα παλιά στιφάδα του ανομολόγητου.
Πόσες φορές θα σ’ το πω ωριμότητα
δε χρειάζομαι αυτή τη δωρεάν προφύλαξή σου,
μα πώς γίνεται πάντα
χωρίς καμία επιδίωξη, χωρίς κανένα τέχνασμα
να καταλαμβάνεις τόσο χώρο στ’ αδιέξοδά μου;
Έχω μείνει στη σελίδα 38, στο κεφάλαιο της ερημιάς
και μέσα απ’ τα εμπρηστικά φωνήεντα
σκέβρωσε και το χαρτί των προσχημάτων.
Δες με τώρα λοιπόν, ατόφια αποκοπή της πληρότητάς μου
έπρεπε να τεμαχίσω το πλάτος και το μήκος μου
και να ξαναπλάσω απ’ την αρχή
τ’ ανόμοια μέλη μου
για να μπορέσω να χωθώ στο αχανές των ήχων σου.
Έπρεπε δίχως άλλο,
στην προκύπτουσα αφύπνιση των συμπτωμάτων
να διαφυλάξω αυτήν την ανάλαφρη καταπάτηση
των αναστεναγμών σου
για να εξαπλωθώ ακόμη παραπέρα
και να γίνω ένα με το θρόισμα της λαχτάρας σου.
Κι αν έχω την ευχέρεια,
μερικά υπολείμματα αβεβαιότητας
που μου ’μειναν στο χέρι
–από αφηρημάδα κι όχι από αυταρέσκεια–
πριν απ’ το μετά της λησμονιάς
να θυμηθώ να τα πετάξω.
Από τη συλλογή Ωστικό κύμα (1999) της Ρουμπίνας Θεοδώρου
Τάσος Κόρφης & Σταύρος Κουγιουμτζής, Μικραίνει ο κόσμος
(τραγούδι: Αντώνης Καλογιάννης / δίσκος: Μικραίνει ο κόσμος (1982))
Η θάλασσα γίνεται κήπος
Μικραίνει ο κόσμος κι η θάλασσα γίνεται κήπος.
Στερεύει το φως στις γυμνές αποβάθρες. Μ’ ασβέστη
σκεπάζουν τα δάκρυα. Σεντόνι λευκό χειρουργείου
σκεπάζει τ’ ανήσυχα χέρια.
Μικραίνει ο κόσμος μα εσύ, ματωμένη καρδιά μου, πολύκαρπο ρόδι,
και πάλι μαζί σου με πας ταξιδιώτη για ναυάγιο και πάλι
και πάλι σκιρτάς σαν πουλί μες στο χιόνι, σαν ελπίδα αιχμαλώτου.
Από τη συλλογή Εργόχειρα (1983) του Τάσου Κόρφη
Πηγή: ανθολογία Η δεύτερη μεταπολεμική ποιητική γενιά (1950-1970) του Ανέστη Ευαγγέλου (εκδ. Παρατηρητής, 1994)
Φαρμακωμένος ο καιρός παραμονεύει
μες στα στενά του κάτω κόσμου να σε βρει
και δεκατρείς αιώνες άνεργος γυρεύει
την κιβωτό σου και το αίμα να σου πιει
Σε καρτερούν μαστιγωτές και συμπληγάδες
μες στα μαλάματα μια νύφη ξαγρυπνά
κι έχει στ’ αφτιά της κρεμασμένες τις Κυκλάδες
κι είν’ το κρεβάτι της λημέρι του φονιά
Κρυφά τα λόγια τα πικρά μες στο κοχύλι
κρυφά της θάλασσας τα μάγια στο βοριά
θα σβήσει κάποτε στο σπίτι το καντήλι
και μήτε πόρτα θάβρεις μήτε κλειδαριά
Του κάτω κόσμου τα πουλιά και τα παγόνια
με φως και νύχτα σού κεντούν μια φορεσιά
άνθρωποι τρίζουν κι ακονίζουν τα σαγόνια
πηδούν και τρέχουν και σε φτάνουν στα μισά
Η πρώτη ιδέα για ποίημα κομπολόι ημερομηνίες:
απόλυτες τιμές αναφοράς του πότε η μία τραγωδία
κωδικοί και πίσω τους αρρωστημένη βία ενός βαθμοφόρου
κι ύστερα το ρίγος μιας ανάστασης
ως τον επόμενο Μεσσία.
Όλα βγαλμένα με αντίγραφο καθώς γύφτικες κασέτες
στάχτες μ’ αίματα απ’ την πρώτη ως την έσχατη στροφή
με ηρωισμούς ανάμειχτα βουνίσιους-πελαγίσιους.
Οι λυγμοί σ’ αυτόν τον τόπο συνεννοούνται με αριθμούς
οι άνθρωποι γέρνουν να κοιμηθούν πάνω σε ημερομηνίες:
αριθμηθήκαν στα πρωτόκολλα οι διαδοχικές απάτες
πνιγμοί στραγγαλισμοί και αύτανδρα ναυάγια σπίτι σε σπίτι
πράξεις ταξικές που μεταγράφηκαν σε ένοπλες ληστείες
κομματικά θεριά εκμηδενισμένα σαν χαφιέδες…
Για να χορεύουν σέικ, που λέει κι ο Ντίνος,
στις ντισκοτέκ και στα υπόγεια, τα κωλόπαιδα
και για ν’ ανάβουν τα τσιγάρα τους με ασημένιους Dunhill…
Από τη συλλογή Αποσβέσεις (1987) του Γιάννη Καρατζόγλου
Το ποίημα περιλαμβάνεται στην ενότητα Σε κατάσταση πολιορκίας στη συγκεντρωτική έκδοση Πηγαίος κώδικας (2009) του Γιάννη Καρατζόγλου
Κώστας Παπαδόπουλος | 60 χρόνια στην ελληνική μουσική
(μουσική παράσταση / Θεσσαλονίκη, Κυριακή 6 & Δευτέρα 7 Μαρτίου 2016)
Μια παρέα είμαστε ο Ανδρέας Καρακότας (τραγούδι), ο Δημήτρης Σφίγγος (κιθάρα, τραγούδι), ο Νίκος Ορδουλίδης (πιάνο), ο Μίλτος Τσαλιγόπουλος (κοντραμπάσο) και εγώ (Βίκυ Παπαπροδρόμου: επιμέλεια & παρουσίαση προγράμματος) και πλαισιώνουμε έναν από τους σπουδαιότερους Έλληνες μουσικούς όλων των εποχών, τον Κώστα Παπαδόπουλο και το θρυλικό τρίχορδο μπουζούκι του. Παράλληλα, γιορτάζουμε για πρώτη φορά τα 60 χρόνια της παρουσίας του στην ελληνική μουσική.
Η φωνή του τρίχορδου του Κώστα είναι η δική μας φωνή που τραγουδάει τα επιτεύγματα μα και τα φιάσκα, τους καημούς μα και τις χαρές, τα άδικα μα και τα δίκια, τις συμφορές μα και τη δράση και την αντίδραση της φυλής μας μέσα από τραγούδια που έπαιξε και μας χάραξε βαθιά κι ανεξίτηλα στην ψυχή ο Κώστας Παπαδόπουλος.
Ξέθαψα απ’ το σεντούκι της παρακαταθήκης που μας αφήνει με τα 50.000 τραγούδια που δισκογράφησε ο Κώστας Παπαδόπουλος σε διάστημα τουλάχιστον 50 ετών μια σειρά από μουσικές δημιουργίες που αγαπήσαμε λίγο ή περισσότερο, άλλες λιγάκι ξεχασμένες, άλλες πολύ ξεχασμένες και αρκετές απ’ αυτές που δεν ξεχάσαμε ποτέ και σιγοτραγουδάμε κάθε μέρα. Μέσα από ένα σχεδόν τρίωρο πρόγραμμα ξετυλίγουμε μπροστά σας ένα μουσικό πανόραμα του 20ού αιώνα. Ο Κώστας ξαναπαίζει σαν για πρώτη φορά όλα αυτά τα κομμάτια με τη φρεσκάδα που αναδίνουν οι διαχρονικοί τους στίχοι, αλλά και με τη σοφία του βιρτουόζου. Ο Ανδρέας δίνει την ψυχή του και το δικό του στίγμα σε όλα (ένα προς ένα) τα τραγούδια του προγράμματος ανεπιτήδευτα, χωρίς φανφαρονισμούς και θεατρινισμούς, με απόλυτη προσήλωση και αφοσίωση. Αναπόσπαστα μέλη της παρέας μας στη Θεσσαλονίκη είναι τρεις εξαιρετικοί μουσικοί και πολύ αγαπημένοι μας φίλοι που απαρτίζουν το θαυμάσιο μουσικό σχήμα της Πριγκηπέσσας που είναι το μουσικό σπίτι μας στην συμπρωτεύουσα: ο Δημήτρης Σφίγγος (κιθάρα & φωνή), δηλαδή ο ένας από τους συνδημιουργούς και ψυχή της «Πριγκηπέσσας», ο Νίκος Ορδουλίδης (πιάνο) και ο Μίλτος Τσαλιγόπουλος (κοντραμπάσο).
Προσκαλούμε όσους αγαπούν και ξέρουν το καλό ελληνικό τραγούδι να έρθουν και να τραγουδήσουν μαζί μας, όπως και όσους δεν το ξέρουν καλά γιατί στο τέλος της κάθε βραδιάς θα το έχουν αγαπήσει όσο κι εμείς. Άλλωστε, μια παρέα είμαστε και όλοι μαζί τραγουδάμε με όλο μας το είναι. Γιατί στους δύσκολους καιρούς η τέχνη οδηγεί στην ψυχική ανάταση και στην εσωτερική κάθαρση και αποτελεί την πιο αναίμακτη μορφή αφύπνισης και αντίδρασης.
Οι συνθέτες που θα παίξουμε και θα τραγουδήσουμε: (με αλφαβητική σειρά) Μάρκος Βαμβακάρης, Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας), Βασίλης Δημητρίου, Μίκης Θεοδωράκης, Απόστολος Καλδάρας, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Σταύρος Κουγιουμτζής, Σταμάτης Κραουνάκης, Χρήστος Λεοντής, Γιάννης Μαρκόπουλος, Νίκος Μεϊμάρης, Δήμος Μούτσης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Σταύρος Ξαρχάκος, Άκης Πάνου, Γιάννης Παπαϊωάννου, Σπύρος Περιστέρης, Μίμης Πλέσσας, Γιάννης Σπανός, Σταύρος Τζουανάκος, Βασίλης Τσιτσάνης, Γιώργος Χατζηνάσιος, Απόστολος Χατζηχρήστος, Μάνος Χατζιδάκις.
Και μια μικρή πρόγευση από το πρόγραμμά μας:
Πριγκηπέσσα
Φιλικής Εταιρείας 5 (απέναντι από τον Λευκό Πύργο) Θεσσαλονίκη Τηλέφωνο: 2310.273.542
