Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Αθανασία
(τραγούδι: Δήμητρα Γαλάνη / δίσκος: Αθανασία (1976))
Μηδέν
Μην επαίρεστε ποιητές
μη μονοπωλείτε την αθανασία.
Είναι κι αυτή μια φαντασίωση του μηδενός
που θα σας καταπιεί.
Ανέκδοτο ποίημα της Μαρίας Κουγιουμτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μαρία Κουγιουμτζή
Μάνος Χατζιδάκις, Μια πόλη μαγική (ορχηστρικό) [έργο: 30 νυχτερινά (1983)]
Η πόλη
Η πόλη δε θα αντέξει
Τόσες ανασκαφές
Τόσες αλλαγές
Τόσες πορείες πάνω της
Τόσα νερά υπόγεια
υποθαλάσσιες αρτηρίες
και εκσκαφές αναμνήσεων
Τόσα δηλητήρια
κι αυτοκίνητα να φεύγουν
και να έρχονται δίχως διέξοδο
και φωνές και παρακλήσεις
Και τρένα και εκτροχιασμούς
πάνω στο σώμα της
για ένα κέρμα
για ένα φως που έσβησε
για ένα μήνυμα που δεν ελήφθη
Η πόλη είσαι εσύ
Πόσο να αντέξεις
Από τη συλλογή Αβλαβής διέλευση (2009) της Μαρίας Καρδάτου
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μαρία Καρδάτου
Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Χρόνε νυχτοπούλι παγερό
(τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς / δίσκος: Χειμωνιάτικος ήλιος (1987))
Οι μέρες του ποιητή
[Ενότητα Οι μέρες του ποιητή]
Πέρασε πάλι κάμποσος καιρός χωρίς να έχει γράψει τίποτα
εκτός από κάτι σκόρπιους στίχους περιαστικούς
ασύνδετους ανίσχυρους ανέκφραστους…
Οι μέρες τώρα σπεύδανε τρέχοντας αενάως
ώσπου να ξυριστεί, έφτανε ήδη μεσημέρι
ώσπου να γευματίσει, ο ήλιος έδυε κι άιντε πάλι ερχόταν
η άλλη μέρα, όμοια φευγαλέα και κενή.
Εκείνος διάβαζε πολύ άκουγε το ραδιόφωνο πήγαινε βόλτες
στους κήπους κάθονταν σε καφενεία απόκεντρα
πέρναγε ήσυχα ήρεμα ακύμαντα ακίνητα
ενώ τώρα και οι νύχτες τρέχανε πιο γρήγορα
ώσπου να δει το πρώτο όνειρο γίνονταν μεσάνυχτα
ώσπου να απολαύσει το μεγάλο, το καλό, ερχόταν το πρωί
κουτρουβαλώντας έφευγε πια ο χρόνος απ’ τα χέρια του
κι όλο και πιο κοντά σίμωνε το μεγάλο γεγονός.
Από τη συγκεντρωτική έκδοση Πηγαίος κώδικας (2009) του Γιάννη Καρατζόγλου
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Γιάννης Καρατζόγλου
Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Τι να γίνεται ο κυρ-Φώτης
(ενορχήστρωση: Δήμος Μούτσης, τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης / δίσκος: Επιστροφή (1970))
[Ενότητα Ψυχοσάββατο (1998, 2003, 2012)]
Ψυχοσάββατο
Παππού Γιώργο, γιαγιά Αγγελική, γιαγιά Λοξία,
Ιωάννα και Αρίστη, Γιώργο και Κώστα,
Μυρτώ, Ειρήνη και Ευφημία,
κυρ Φώτη και μπάρμπ’ Ανδρέα,
Μηνά, κυρ Γιάννη και θεία Κλειώ,
Χρυσάνθη, Τριαντάφυλλε και Νίκο,
αναπαυθείτε εν ειρήνη.
Εμείς, εδώ κάτω, ακόμα πολεμούμε αδίκως.
Ψηνόμαστε στο ακατανόητο καμίνι του εφήμερου
και σας μνημονεύουμε.
Σας φέρνουμε δίπλα μας,
τις λίγες στιγμές που αναπαυόμαστε,
γαληνεύουμε,
και πάλι συνεχίζουμε τον μάταιο αγώνα μας.
Από τη συλλογή Ντόρτια (2012) του Παναγιώτη Γούτα
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Παναγιώτης Γούτας
Μάνος Χατζιδάκις, Όνειρο παιδιών της γειτονιάς
(τραγούδι: Γιώργος Μαρίνος / δίσκος: Οδός ονείρων (1962))
Μείνε όπως είσαι
Μείνε όπως είσαι, μικρή μου
ένας κρίνος που μοσχομυρίζει
κι απλώνει τ’ άρωμά του
μες στη βρομιά της πόλης
ένα αγριολούλουδο που μαραίνεται
στο πρώτο ανθρώπινο άγγιγμα
ένα ρόδο του Μαγιού
που ρίχνει τα πέταλά του
όταν οι άλλοι το πληγώνουν.
Μείνε όπως είσαι
αθώα, αγνή, ένα παιδί
για πάντα.
Αφιερώνεται
στη μνήμη
του πατέρα μου
Από τη συλλογή Επιλογές (1986) της Φανής Αθανασιάδου
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Φανή Αθανασιάδου
Μάνος Χατζιδάκις & Μιχάλης Μπουρμπούλης, Το παλιό σπίτι
(τραγούδι: Στέλιος Μαρκετάκης / δίσκος: Για την Ελένη (1978))
Στο σπίτι της εγκατάλειψης
Στο σπίτι που δεν μπαίνει ο ήλιος,
στα σπίτια που μυρίζουν εγκατάλειψη
θ’ αφήσω να ξεχυθούν
τα πιο τρυφερά λόγια μου.
Να ζεστάνουν τους τοίχους
να στεγνώσουν την υγρασία.
Θα κόψω αγριολούλουδα απ’ το δάσος
θα στολίσω τις παγωμένες κάμαρες
να σκορπίσει παντού
το άρωμα της ζωής.
Από τη συλλογή Κρίσιμες στιγμές (2010) της Λήδας-Βασιλικής Θέμελη
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Λήδα-Βασιλική Θέμελη
Manos Hadjidakis, Waltzing with my shadow (album: Gioconda’ smile (1965))
Σκιές
Τα λόγια τα τρυφερά
που ποτέ δεν ειπώθηκαν
έτρεξαν και πνίγηκαν στο ποτάμι.
Τα χέρια τα αδέξια
που δε με κράτησαν
παρέλυσαν.
Το ψυχρό βλέμμα
που με υποδεχόταν
βυθίστηκε στο σκοτάδι.
Θαρρείς και σε καταράστηκα
περίεργη σκιά ανθρώπου
που είχες και δεν είχες
αγάπη μέσα σου
που υπήρχες
χωρίς να υπάρχεις.
Από τη συλλογή Κρίσιμες στιγμές (2010) της Λήδας-Βασιλικής Θέμελη
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Λήδα-Βασιλική Θέμελη
Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Ο χορός των σκύλων
(τραγούδι: Μάνος Χατζιδάκις & Αλίκη Καγιαλόγλου / δίσκος: Αντικατοπτρισμοί (1993))
Σκύλοι
Κάθε μέρα η ίδια σκηνή
Τρεις σκύλοι στο απέναντι πεζοδρόμιο
παίζουνε πρέφα
Ο ένας συνήθως κλέβει
με ύφος κατεργάρικης αθωότητας
αλλά δεν κερδίζει την παρτίδα
Οι άλλοι δύο
εύπιστοι εκ γενετής
χαζολογάνε δεξιά αριστερά και
γρυλίζουν σε καμιά περαστική γάτα
απολαμβάνοντας τη ραστώνη του μεσημεριού
Κοιτάζουν με απορία
τ’ αγριεμένα σούρτα φέρτα
και ξύνουν τ’ αχαμνά τους
προς ένδειξη κατανόησης
στον πόνο των παπουτσιών
Ατέλειωτες παρτίδες
ανακούρκουδα στο πεζοδρόμιο
με στοιχήματα ζωής και θανάτου
για τα μερμήγκια τις πεταλούδες και τα όνειρα
Κι όταν το ποδοβολητό των ελλόγων
καταντάει ανυπόφορο
τα μαζεύουν και φεύγουν
με τις ουρές στα σκέλια
και τις καρδιές παραμάσχαλα
Θα μου πείτε: σκύλοι είναι
Η απόχη του μπόγια
πάντα ετοιμοπόλεμη
καραδοκεί
την ελάχιστη αλλαγή περιμένοντας
Τη μοιραία παρτίδα.
Από τη συλλογή Μάσκα οξυγόνου (2011) της Στέλλας Γεωργιάδου
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Στέλλα Γεωργιάδου
Μάνος Χατζιδάκις, Το τραγούδι της Ευρυδίκης (με τη Νάνα Μούσχουρη, 1960)
Ο Ορφέας στον Άδη
Στης Ευρυδίκης την αγαπημένη αγκαλιά ποθείς αναπαμό
Θεόμορφη ματιά σου δόθηκε εκείνη πάλι ν’ αντικρίσει
Η λύρα σου, γλυκόλαλη, τον τρομερό ημερώνει πηγαιμό
Πλανεύοντας γαλήνια τη λήθη, εσέ που θέλει να τυλίξει
Πίνεις αργά θρηνώντας το αίμα της δικής σου της καρδιάς
Που σ’ επιστρέφει αγωνία φρικτή στης Περσεφόνης το βασίλειο
Ω Ευρυδίκη, Ευρυδίκη εσύ, στης μαγεμένης τ’ όνειρο ματιάς
Με τι ψυχή ν’ αντιπαλέψεις του Άδη το φριχτό μυστήριο;
Θλιμμένα ηχεί στο σκότος του αηδονιού η γλυκύτατη επωδός
Τα δένδρα, πεθαμένα στέκουνε κορμιά, σε μαύρο αίμα πλένε
Ορφέα! Ορφέα! Δύστυχε, στη φρίκη, πώς βαδίζεις μοναχός!
Ορφέα, Ορφέα, φύγε, πέτα, πίσω γύρνα με λύπη όλα σου λένε
Ανατριχιούν τα ζοφερά να πουν και τ’ αφανέρωτα τα χείλη
Χλωμά τα μάτια κι άδεια τώρα στέκονται βουβά να κλαίνε
Κι η λύρα σου, Ορφέα δύσμοιρε, αδίκως δέρνεται στο κρύο δείλι
Ορφέα, η μοίρα την κλωστή δεν ξαναδένει, όλα σκληρά σου λένε
Από τη συλλογή Δηλητήριο σε μέλι (2016) της Σοφίας Πόταρη
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Σοφία Πόταρη
Μάνος Χατζιδάκις, Η Μαριάνθη των ανέμων
(τραγούδι: Νένα Βενετσάνου / έργο: Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς
Τέχνη
Ποτέ δεν συμπάθησα
τα άψογα χαμόγελα
τις τέλειες οδοντοστοιχίες
τους σιδερωμένους άντρες
την τσάκιση στο παντελόνι
τα ανατομικά στρώματα
τα αναπαυτικά όνειρα
τα πούπουλα χήνας στην ομίχλη.
Γι’ αυτό και ζω σε ερειπωμένα σπίτια
Κάτι να χάσκει
κάτι να λείπει
κάτι να διαβρώνει την τελειότητα.
Γιατί τέχνη είναι πάντα η οροφή που λείπει.
Από τη συλλογή Κλινικά απών (2014) της Χλόης Κουτσουμπέλη
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χλόη Κουτσουμπέλη
Μάνος Χατζιδάκις, Χορός με σκιά μου
(τραγούδι: Δήμητρα Γαλάνη / δίσκος: Χορός με σκιά μου (1998))
Η σκιά μου
Τρέχει πιο γρήγορα από μένα
μαύρη μισή κομματιασμένη
ψηλή λιγνή τεράστια θυμωμένη
ανυπεράσπιστη θλιμμένη
ταχύνω το βήμα, πάω να την αγγίξω
τινάζεται μακριά αλαφιασμένη
δεν έχει μάθει αγγίγματα φοβάται
τρέμει το φως την διάλυση τα μακρινά ταξίδια
τα λόγια αράχνες-πυρκαγιές
τόσο νέα αυτή η σκιά
ένα μικρό κορίτσι με πλεξούδες
τόσο γρήγορη
τόσο αργή
τόσο ανόητη στη ρευστότητά της
Μικρή σκιά αέρα
πόσο θαρρείς ακόμα θα υπάρχεις;
Από τη συλλογή Στον αρχαίο κόσμο βραδιάζει πια νωρίς (2012) της Χλόης Κουτσουμπέλη
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χλόη Κουτσουμπέλη
Μάνος Χατζιδάκις, Ο ηθοποιός
(τραγούδι: Δημήτρης Χορν / δίσκος: Οδός ονείρων (1962))
Ηθοποιός
Θα παίξεις μια, θα παίξω δυο
Θα κλάψεις μια, θα κλάψω δυο.
Μάνος Χατζιδάκις
Ακόμη ακούς το χειροκρότημα.
Η ερμηνεία συγκλονιστική.
Του πλήθους οι επευφημίες
την υποκριτική σου τέχνη βεβαιώνουν.
Με μάτια δακρυσμένα υποκλίνεσαι,
ποτάμια ξέχειλα ευγνωμοσύνης.
Ρίγη ανείπωτης χαράς και θλίψης σε τυλίγουν.
Βαριά η αυλαία αργόσυρτα σφαλίζει.
Το κοινό αποχωρεί ενθουσιασμένο.
Η τέχνη σου το λυτρωμό απλόχερα σκορπίζει.
«Δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα
την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.»
Ο στόχος επετεύχθη.
Τα φώτα σβήνουν στη σκηνή και στην πλατεία.
Παντού σιωπή. Σκοτάδι.
Κι εσύ καταμεσής σκυφτός κι ασάλευτος.
Κουλουριασμένος.
Το κορμί σου αγκαλιάζεις δυνατά,
σα να φοβάσαι ό,τι έζησες απόψε μην το χάσεις.
Τώρα ηθοποιός στο δικό σου έργο.
Όλη η ζωή σου μια παράσταση.
Πράγματι, η ερμηνεία ήταν συγκλονιστική.
Λείπει μόνο το χειροκρότημα.
Από τη συλλογή Εφήμερη στην πένα του θεού (2014) της Μαρίας Πολίτου
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Μαρία Πολίτου
Πες μου μια λέξη
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Στίχοι: Αλέκος Σακελλάριος
Πρώτη εκτέλεση: Δημήτρης Χορν & Μάρω Κοντού (στην ταινία «Αλίμονο στους νέους» (1961) του Αλέκου Σακελλάριου)
Πες μου μια λέξη
αυτή τη μόνη λέξη
σε λίγο πια θα φέξει
θα ’ρθει χλωμή αυγή
Κοντεύει έξι
κι ας πούμε αυτή τη λέξη
που ’χει στα χείλη μπλέξει
και δεν τολμάει να βγει
Ο ουρανός
ο μεγάλος ουρανός
είν’ ακόμα σκοτεινός
και η νύχτα κυλά
μα εκεί ψηλά
κοίτα ένα άστρο που δειλά
μοναχό φεγγοβολά
και μας χαμογελά
Νύχτα ασημένια
κι η κάθε σου η έννοια
σ’ απόχη μεταξένια
από ξανθά μαλλιά
Γλυκοχαράζει
αλλά δεν σε πειράζει
που γέμισε μαράζι
η άδεια μου αγκαλιά
Μάνος Χατζιδάκις & Μάνος Ελευθερίου, Η μπαλάντα του οδοιπόρου
(ερμηνεία: Γιάννης Δημητράς / έργο: Ο οδοιπόρος, το μεθυσμένο κορίτσι και ο Αλκιβιάδης (1974))
[Ενότητα Σημεία και σύμβολα]
Οδοιπόροι
Όταν περνώ τον εαυτό μου,
Σαν μέσα σ’ ένα άλλο ένδυμα,
Βγάζοντας τα καθημερινά κουρέλια,
Το φως
Ανατέλλει και δύει στο πρόσωπό μας.
Η τύχη του κρέμεται μετέωρη,
Σαν από κάποιον ήλιο δικό μας.
Λέμε το φως ημέρα, το σκότος νύχτα,
Μοιράζουμε ονόματα: άστρα, φυτά και ζώα.
Είμαστε δίχως τάφο και πατρίδα,
Σαν τους πλανόδιους μουσικούς.
Τραγουδούμε, χορεύουμε, παίζουμε όργανα.
Η μουσική μας είναι η ομιλία μας, ο έρωτας το μυστικό μας.
Οδοιπορείτε, ακούραστοι οδοιπόροι, μιλάτε.
Τι στοιχίζει μια λέξη ακόμα, ένα όνομα.
Ένα χαμόγελο ή μια χειρονομία.
Από τη συλλογή Φωτοσκιάσεις (1961) του Γιώργου Θέμελη
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Γιώργος Θέμελης
