Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια… [Νίκος Χουλιαράς]
Σύνθεση:Απόστολος Καλδάρας Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Γρηγόρης Μπιθικώτσης Δίσκος:45 στροφών [HMV 7PG3572] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Αυτά έχει η ζωή» (Απ. Καλδάρα))
Δυο μάνες έχω πάνω στη γη
που μ’ αναθρέψαν από παιδί
και δυο φεγγάρια στη σκοτεινιά
οι Ποδαράδες κι η Κοκκινιά
Δεν έχουν πάρκα, ψηλά σκαλιά
μόνο αργαστήρια και αργαλειά
μα βασιλεύει η ομορφιά
στους Ποδαράδες, στην Κοκκινιά
Κάθε τους σκέψη απ’ την αυγή
γεννάει χρυσάφι, γεννάει ψωμί
και κάθε βράδυ στα γιασεμιά
σμίγει η αγάπη κι η φαμελιά
Δεν έχουν πάρκα, ψηλά σκαλιά
μόνο αργαστήρια και αργαλειά
μα βασιλεύει η ομορφιά
στους Ποδαράδες, στην Κοκκινιά
Σύνθεση:Απόστολος Καλδάρας Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Βίκυ Μοσχολιού Δίσκος:45 στροφών [HMV 7PG3572] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Ποδαράδες και Κοκκινιά» (Απ. Καλδάρα))
Μες στη ζωή μας την πικραμένη
όλα είναι γραφτά
κλάψε, καρδιά μου, τα όνειρά μου
που χάνονται κι αυτά
Στην ερημιά μου, φτωχή καρδιά μου
κράτα γερά κι εσύ
με αναμνήσεις τώρα θα ζήσεις
αυτά έχει η ζωή
Σύνθεση & στίχοι:Χρήστος Κολοκοτρώνης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Γιώτα Λύδια Δίσκος:45 στροφών [HMV 7PG3637] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Αναστενάζει η Αθήνα κι ο Πειραίας» (Χρ. Κολοκοτρώνη))
Στην πορεία της αγάπης
στην πορεία της ζωής
πάντα θα ’μαι σύντροφός σου
πάντα θα ’μαι στο πλευρό σου
τράβα μπρος, μη φοβηθείς
στην πορεία της αγάπης
στην πορεία της ζωής
Πιάσε το χέρι μου
και πάμε, αστέρι μου
μαζί να περπατήσουμε
δώσ’ μου το χέρι σου
να γίνω το ταίρι σου
ποτέ να μη χωρίσουμε
Στην πορεία τη μεγάλη
στην πορεία τη σκληρή
τράβα να σ’ ακολουθήσω
και δεν θα γυρίσω πίσω
ό,τι και να μας συμβεί
στην πορεία τη μεγάλη
στην πορεία τη σκληρή
Πιάσε το χέρι μου
και πάμε, αστέρι μου
μαζί να περπατήσουμε
δώσ’ μου το χέρι σου
να γίνω το ταίρι σου
ποτέ να μη χωρίσουμε
Σύνθεση & στίχοι:Χρήστος Κολοκοτρώνης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Γρηγόρης Μπιθικώτσης Δίσκος:45 στροφών [HMV 7PG3637] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Η πορεία» (Χρ. Κολοκοτρώνη))
Αναστενάζει η Κοκκινιά
το Πέραμα υποφέρει
δακρύζει το Αιγάλεω
πονάει το Περιστέρι
Μες στης Αθήνας την ψυχή
και στου Πειραία την καρδιά
της φτώχειας το παράπονο
ριζώθηκε βαθιά
Της Δραπετσώνας ο καημός
φτάνει στην Ιωνία
στη Δάφνη στην Καισαριανή
λαχτάρες κι αγωνία
Μες στης Αθήνας την ψυχή
και στου Πειραία την καρδιά
της φτώχειας το παράπονο
ριζώθηκε βαθιά
Μπουρνάζι και Πετράλωνα
μαζί κι η Καλλιθέα
του μόχθου γίναν συντροφιά
του στεναγμού παρέα
Μες στης Αθήνας την ψυχή
και στου Πειραία την καρδιά
της φτώχειας το παράπονο
ριζώθηκε βαθιά
Σύνθεση:Απόστολος Καλδάρας Στίχοι:Γιώργος Σαμολαδάς Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Βίκη Μοσχολιού Δίσκος:45 στροφών [HMV 7PG3575] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Μεγάλος είναι ο Θεός» (Απ. Καλδάρα & Ευτ. Παπαγιαννοπούλου))
Με μαρμαρένια τα σκαλιά
θα κτίσω εκκλησιά
εκεί που πρωτοφίλησα
τα χείλη σου τα αγνά
Για σένανε που έγινες χαρά και ξαποσταίνω
στον κάθε μου ανήφορο πνοή για ν’ ανασαίνω
εκεί για σένα, αγάπη μου, μονάχη θα πηγαίνω κάθε δειλινό
Για σένανε που έγινες χαρά και ξαποσταίνω
στον κάθε μου ανήφορο πνοή για ν’ ανασαίνω
εκεί για σένα, αγάπη μου, μονάχη θα πηγαίνω και θα προσκυνώ
Και στην αυλή της εκκλησιάς
θα σπείρω ένα δεντρί
να μας θυμίζει, αγάπη μου
το πρώτο μας φιλί
Για σένανε που έγινες χαρά και ξαποσταίνω
στον κάθε μου ανήφορο πνοή για ν’ ανασαίνω
εκεί για σένα, αγάπη μου, μονάχη θα πηγαίνω κάθε δειλινό
Για σένανε που έγινες χαρά και ξαποσταίνω
στον κάθε μου ανήφορο πνοή για ν’ ανασαίνω
εκεί για σένα, αγάπη μου, μονάχη θα πηγαίνω και θα προσκυνώ
Σύνθεση:Απόστολος Καλδάρας Στίχοι:Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Απόστολος Καλδάρας Δίσκος:45 στροφών [HMV 7PG3575] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Θα κτίσω εκκλησιά» (Απ. Καλδάρα & Γ. Σαμολαδά))
Σ’ εκείνο το ψηλό βουνό
που φτάνει ως τον ουρανό
έχτισ’ η χαρά μια βρύση
διψασμένους να ποτίσει
μα τη φυλάει ένας καημός
μεγάλος είναι ο Θεός
Νερό κι αν τρέχει της χαράς
στερεύει η βρύση όμως για μας
στην καρδιά πάντα νυχτώνει
και ποτέ δεν ξημερώνει
και φέρνει γύρα ο τροχός
μεγάλος είναι ο Θεός
Σύνθεση & στίχοι:Νίκος Μάργαρης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Μυρτώ Λάζου Δίσκος:45 στροφών [Columbia SCDG 3582] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Μην περιμένεις» (Ν. Μάργαρη))
Απάνω στο μαντίλι σου
ξέχασα την καρδιά μου
ωραία ήταν η βραδιά
εκεί στην έρημη την αμμουδιά
στεφάνια έπλεκα φιλιά, γλυκά φιλιά
στα μαύρα σου μαλλιά
Αγέρα φέρνει η θάλασσα
και παίρνει το μαντίλι
συντρίμμια γίνεται η καρδιά
εκεί στην έρημη την αμμουδιά
και τρέχω τώρα στο γιαλό
το μαντιλάκι, αγάπη μου, να βρω
Σύνθεση & στίχοι:Νίκος Μάργαρης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Τραγούδι:Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Μυρτώ Λάζου Δίσκος:45 στροφών [Columbia SCDG 3582] του 1966 (στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Απάνω στο μαντίλι σου» (Ν. Μάργαρη))
Μην περιμένεις, μάνα μου
το γιόκα σου τον ακριβό
τον πήρανε τα κύματα
και δεν θα ’ρθει στο γυρισμό
Μην καταριέσαι τον καιρό
δεν έφταιξε το κύμα
κακοί το πνίξαν το παιδί σου το καλό
κι αυτοί, μανούλα μου, έχουνε το κρίμα
Ποίηση:Brendan Behan (Μπρένταν Μπίαν) (για το θεατρικό του έργο An Giall | The Hostage | Ένας όμηρος (1958)) Απόδοση στα Ελληνικά:Βασίλης Ρώτας Σύνθεση, ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας:Μίκης Θεοδωράκης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος& Λάκης Καρνέζης Ερμηνεία:Μαρία Φαραντούρη Έργο:Ένας όμηρος (1966)
Της κόλασης καμπάνες
για σας, όχι για μένα.
Ω, θάνατέ μου, έλα.
Πού είναι η ελπίδα;
Τάφε, πού να ’ναι η νίκη σου;
Αν δεις τον εργολάβο,
αν δεις τον οδηγό
να πιείτε μια μ’ ό,τι έμεινε·
τώρα σας χαιρετώ.
Πληροφορίες:
Όμηρος στη λογοκρισία
Το θεατρικό έργο Ένας όμηρος παρουσιάστηκε στην Αθήνα το χειμώνα του 1962 και αμέσως μετά κυκλοφόρησαν τέσσερα τραγούδια με τη Ντόρα Γιαννακοπούλου. Όταν λίγο αργότερα θέλησαν να κυκλοφορήσουν ολόκληρο τον κύκλο των τραγουδιών, σκόνταψαν στη λογοκρισία, η οποία απέρριψε τον στίχο … Από τους μπάσταρδους τους ξένους… για ευνόητους λόγους. Η εταιρεία πρότεινε στο συνθέτη να τον παραλείψουν, όμως ο Θεοδωράκης δεν το δέχτηκε. Έτσι αποφάσισε να κυκλοφορήσει το έργο έξω από το κανάλι της δισκογραφίας που ελεγχόταν από τη λογοκρισία, ώστε να γίνει γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Αποτέλεσμα υπήρξε η [παρούσα] φωνοληψία που έγινε με μοναδικό ερμηνευτή τον συνθέτη (φωνή-πιάνο) και που κυκλοφόρησε μέσω της εφημερίδας Αυγή. Εκεί ο καθένας μπορούσε να αφήσει μια άδεια μαγνητοταινία και να πάρει μια γραμμένη.
Αργότερα ο Αλέκος Πατσιφάς της εταιρείας Lyra κατόρθωσε να πάρει την έγκριση της λογοκρισίας και έτσι ηχογραφήθηκε ο πρώτος δίσκος με πλήρη ορχήστρα και ερμηνευτή τον ίδιο τον συνθέτη. Ακολούθησε το 1966 ο δίσκος με τη Μαρία Φαραντούρη, ο οποίος λόγω της Δικτατορίας έμελλε να κυκλοφορήσει 7 χρόνια αργότερα.
Ένας όμηρος: το έργο
Ένας νεαρός Άγγλος στρατιώτης κρατείται όμηρος σ’ ένα πορνείο του Δουβλίνου για αντίποινα ενός φυλακισμένου του IRA που θα απαγχονιστεί σε μια φυλακή του Μπέλφαστ. Ο όμηρος ερωτεύεται μια Ιρλανδέζα υπηρέτρια του πορνείου, αλλά ο θάνατός του θα βάλει τέλος στην πορεία, στον έρωτα, στη ζωή…
Έργο που -σύμφωνα με το μεταφραστή του στα ελληνικά Βασίλη Ρώτα- παρουσιάζει το μαχητικό προοδευτικό πνεύμα, καθώς μπερδεύεται μέσα στα εγκατεστημένα δίχτυα της αντίδρασης και θυσιάζεται και στιγματίζει την εθνικιστική παραφροσύνη και τον θρησκευτικό φανατισμό που απαιτούν στο βωμό τους ένα αθώο θύμα. Ο όμηρος ζει, ερωτεύεται και πεθαίνει σ’ ένα χώρο όπου συνυπάρχουν βωμολοχίες, υπόκωφοι ύμνοι, άγρια γέλια και απελπισία. Μεγαλοψυχία και συμπόνια έχουν θέση μόνο στα μέλη ενός περιπλανώμενου music hall, που αναμιγνύονται στη δράση… Οι μπρεχτικές επιδράσεις είναι φανερές στη δομή του έργου, στη δράση του, ακόμα και στις προσφωνήσεις του προς το κοινό, τις οποίες χρησιμοποιεί ο συγγραφέας…
Το έργο πρωτοπαίχτηκε στην Ελλάδα από τις 12 Απριλίου έως τις 20 Μαΐου του 1962 στο Κυκλικό θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά. Στην παράσταση αυτή πρωταγωνιστούσαν ο Κώστας Μπάκας, ο Χρήστος Πάρλας, η Νέλλη Αγγελίδου, η Ντόρα Γιαννακοπούλου και η Τασώ Καββαδία. Εκεί πρωτακούστηκαν η μουσική και τα τραγούδια που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο, παιγμένα με την κιθάρα του Δημήτρη Φάμπα. Τα σκηνικά είχε κάνει ο Γιάννης Τσαρούχης και τη σκηνοθεσία ο Λεωνίδας Τριβιζάς. Τρία χρόνια μετά με τους ίδιους συντελεστές και με διαφορετική διανομή (Τίτος Βανδής, Γιώργος Τζώρτζης, Τάνια Σαββοπούλου, Μάκης Ρευματάς, κ.ά.) ανέβηκε στο θέατρο Μετάλλιο…
Ένα βράδυ με τον Brendan Behan
… Κάποτε, όταν ήταν φυλακισμένος, δινόταν βράδυ η πρεμιέρα του έργου του στο Λονδίνο. Ζήτησε να παρευρεθεί και η αστυνομία έδωσε την άδεια υπό τον όρο να συνοδεύεται στην αίθουσα από δύο αστυνομικούς. Έτσι παρουσιάστηκε στην πρεμιέρα ανάμεσα στους δυο Άγγλους που τον φρουρούσαν με τα περίστροφά τους. Όταν το κοινό τον φώναξε στη σκηνή μετά την παράσταση για να τον χειροκροτήσει, παρουσιάστηκε μαζί με τους αστυνομικούς, στη μέση. Φρουρούμενος και απευθυνόμενος στο κοινό είπε: Κυρίες και κύριοι, είμαι πολύ ευτυχής διότι βρίσκομαι στην εξαιρετική και σπάνια θέση ενός συγγραφέως να προστατεύεται από τους στρατιώτες της Α.Μ. της Βασιλίσσης εναντίον τυχόν αποδοκιμασιών του πλήθους… Μίνως Αργυράκης
Από το πρόγραμμα της παράστασης στο Θέατρο Μετάλλιο
Brendan Behan: βιογραφικό σημείωμα
(Δουβλίνο 1923-1964)
Ιρλανδός επαναστάτης κατά της αγγλικής κυριαρχίας και συγγραφέας, ο οποίος με την ωμή σάτιρά του και τη δύναμη των πολιτικών του σχολίων συνέβαλε σημαντικά στο θέατρο του Παραλόγου.
Μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο, το 1937, έμαθε το οικογενειακό επάγγελμα του ζωγράφου, ενώ παράλληλα συμμετείχε στον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό ως αγγελιοφόρος. Ενώ βρισκόταν στην Αγγλία σε αποστολή σαμποτάζ, συνελήφθη και καταδικάστηκε (1940) σε τρία χρόνια κράτηση σε αναμορφωτήριο, όπου έγραψε Το παιδί του αναμορφωτηρίου. Λίγο αργότερα έλαβε μέρος σε ένοπλη επίθεση και καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλάκιση. Στη φυλακή τελειοποίησε τα Ιρλανδικά του, τη γλώσσα που χρησιμοποίησε στην εξαιρετικά λεπτή και ευαίσθητη ποίησή του. Ακολούθησαν και άλλες συλλήψεις, είτε για επαναστατικές δραστηριότητες είτε για αλκοολισμό.
Το πρώτο του θεατρικό έργο Ο αλλόκοτος τύπος (1954) ανέβηκε στο μικρό Pike Theatre του Λονδίνου και είχε άμεση επιτυχία. Το δεύτερο, Ένας όμηρος (1958), θεωρείται το αριστούργημά του.
Έγραψε διηγήματα και σενάρια για την Ιρλανδική Ραδιοφωνία. Τα τελευταία του έργα, τα οποία ηχογράφησε ο ίδιος σε μαγνητοταινία, είναι Το νησί του Brendan Behan, The Scarperer, Η Νέα Υόρκη του Brendan Behan και Εκμυστηρεύσεις ενός Ιρλανδού επαναστάτη.
[Πηγή των κειμένων και των φωτογραφιών στα βίντεο: ένθετο στο έργο Ένας όμηρος που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011 Φωτογράφος: Τάκης Πανανίδης Το σκίτσο του Brendan Behan είναι του Μίνωα Αργυράκη]
Το έργο είναι έξοχο από κάθε άποψη. Θαυμάσια η ποίηση του Μπρένταν Μπίαν, όπως και η απόδοσή της στα Ελληνικά από τον Βασίλη Ρώτα, θαυμάσια η μελοποίησή της από τον Μίκη Θεοδωράκη, θαυμάσια η ερμηνεία του Κώστα Παπαδόπουλου, του Λάκη Καρνέζη και της Μαρίας Φαραντούρη.
Δυστυχώς δεν γνωρίζω τα ονόματα όλων των μουσικών. Παντού αναφέρεται μόνο η φράση «Συμμετέχει λαϊκή ορχήστρα». Στις φωτογραφίες βλέπω τον Γιάννη Διδίλη (πιάνο), τον Βαγγέλη Παπαγγελίδη (μπάσο) και τον Εύανδρο Παπαδόπουλο (κρουστά), αλλά δεν φαίνεται πουθενά ο κιθαρίστας, που μάλιστα παίζει σημαντικότατο ρόλο στα τραγούδια, και δεν τον θυμάται ούτε ο Κώστας Παπαδόπουλος. Θα ήταν, λοιπόν, απρέπεια να αναφέρω όλους τους υπόλοιπους μουσικούς (πλην των Παπαδόπουλου & Καρνέζη) χωρίς τον κιθαρίστα. Τι κρίμα! Στην Ελλάδα του 2011 τα συγγραφικά και τα συγγενικά δικαιώματα συνεχίζουν να χάνονται στο μαύρο σκοτάδι της αφάνειας και μάλιστα σε εκδόσεις σημαντικών εφημερίδων μας (όπου, συν τοις άλλοις, υπάρχουν αρκετά σοβαρά ορθογραφικά λάθη).
Ας αρκεστούμε, ωστόσο, στην ποίηση και τη μουσική του έργου Ένας όμηρος, γιατί αυτές έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο και μας αποζημιώνουν πλήρως για κάθε άλλο κακώς κείμενο εν Ελλάδι. Μέρες που είναι, αξίζει να (ξαν)ακούσουμε τον επαναστάτη Ιρλανδό να υμνεί την ελευθερία, τη ζωή και τον έρωτα. Καλή μας ακρόαση!
Brendan Behan | Βασίλης Ρώτας & Μίκης Θεοδωράκης, Ποιος δεν μιλά για τη Λαμπρή
Ποίηση:Brendan Behan (Μπρένταν Μπίαν) (για το θεατρικό του έργο An Giall | The Hostage | Ένας όμηρος (1958)) Απόδοση στα Ελληνικά:Βασίλης Ρώτας Σύνθεση, ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας:Μίκης Θεοδωράκης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος& Λάκης Καρνέζης Ερμηνεία:Μαρία Φαραντούρη Έργο:Ένας όμηρος (1966)
Ποιος δεν μιλά για τη Λαμπρή,
γιορτή ξανανιωμού,
πάν’ τα παιδιά στον πόλεμο
και πάν’ του σκοτωμού.
Με θάρρος οι τρανές καρδιές
έπιασαν τα στενά,
ψηλά η σημαία ανέμιζε
η αντάρτισσα μπροστά.
Δέκα χιλιάδες φτάσανε
χακένιοι ταχτικοί
για να σκοτώσουν τα παιδιά
μα μείναν εδ’ εκεί.
Με πολυβόλα κι άρματα
κανόνια τους σωρό,
κανένας τους δε γύρισε,
δε φταίμε εμείς γι’ αυτό.
Ένας με δέκα, ημέρες έξι,
κρατήσαμε γερά
και δεν περάσαν τις γραμμές,
μ’ όλα τους τα πυρά.
Μας ρίξαν και φαρμακερά
αέρια και καπνούς,
μας κάψαν την πρωτεύουσα
ωσάν τους Γερμανούς.
Σκοτώσαν τους ηγέτες μας
χωρίς απολογιά τους,
γυναίκες μας, μικρά παιδιά
στα γόνατα μπροστά τους.
Τους τάφους άνοιγαν κρυφά
και θάβαν τους νεκρούς
δεν πιάσαν ούτε σκότωσαν
αντάρτες μας πιστούς.
Ποιος δεν μιλά για τη Λαμπρή,
γιορτή ξανανιωμού,
πάν’ τα παιδιά στον πόλεμο
και πάν’ του σκοτωμού.
Πληροφορίες:
Όμηρος στη λογοκρισία
Το θεατρικό έργο Ένας όμηρος παρουσιάστηκε στην Αθήνα το χειμώνα του 1962 και αμέσως μετά κυκλοφόρησαν τέσσερα τραγούδια με τη Ντόρα Γιαννακοπούλου. Όταν λίγο αργότερα θέλησαν να κυκλοφορήσουν ολόκληρο τον κύκλο των τραγουδιών, σκόνταψαν στη λογοκρισία, η οποία απέρριψε τον στίχο … Από τους μπάσταρδους τους ξένους… για ευνόητους λόγους. Η εταιρεία πρότεινε στο συνθέτη να τον παραλείψουν, όμως ο Θεοδωράκης δεν το δέχτηκε. Έτσι αποφάσισε να κυκλοφορήσει το έργο έξω από το κανάλι της δισκογραφίας που ελεγχόταν από τη λογοκρισία, ώστε να γίνει γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Αποτέλεσμα υπήρξε η [παρούσα] φωνοληψία που έγινε με μοναδικό ερμηνευτή τον συνθέτη (φωνή-πιάνο) και που κυκλοφόρησε μέσω της εφημερίδας Αυγή. Εκεί ο καθένας μπορούσε να αφήσει μια άδεια μαγνητοταινία και να πάρει μια γραμμένη.
Αργότερα ο Αλέκος Πατσιφάς της εταιρείας Lyra κατόρθωσε να πάρει την έγκριση της λογοκρισίας και έτσι ηχογραφήθηκε ο πρώτος δίσκος με πλήρη ορχήστρα και ερμηνευτή τον ίδιο τον συνθέτη. Ακολούθησε το 1966 ο δίσκος με τη Μαρία Φαραντούρη, ο οποίος λόγω της Δικτατορίας έμελλε να κυκλοφορήσει 7 χρόνια αργότερα.
Ένας όμηρος: το έργο
Ένας νεαρός Άγγλος στρατιώτης κρατείται όμηρος σ’ ένα πορνείο του Δουβλίνου για αντίποινα ενός φυλακισμένου του IRA που θα απαγχονιστεί σε μια φυλακή του Μπέλφαστ. Ο όμηρος ερωτεύεται μια Ιρλανδέζα υπηρέτρια του πορνείου, αλλά ο θάνατός του θα βάλει τέλος στην πορεία, στον έρωτα, στη ζωή…
Έργο που -σύμφωνα με το μεταφραστή του στα ελληνικά Βασίλη Ρώτα- παρουσιάζει το μαχητικό προοδευτικό πνεύμα, καθώς μπερδεύεται μέσα στα εγκατεστημένα δίχτυα της αντίδρασης και θυσιάζεται και στιγματίζει την εθνικιστική παραφροσύνη και τον θρησκευτικό φανατισμό που απαιτούν στο βωμό τους ένα αθώο θύμα. Ο όμηρος ζει, ερωτεύεται και πεθαίνει σ’ ένα χώρο όπου συνυπάρχουν βωμολοχίες, υπόκωφοι ύμνοι, άγρια γέλια και απελπισία. Μεγαλοψυχία και συμπόνια έχουν θέση μόνο στα μέλη ενός περιπλανώμενου music hall, που αναμιγνύονται στη δράση… Οι μπρεχτικές επιδράσεις είναι φανερές στη δομή του έργου, στη δράση του, ακόμα και στις προσφωνήσεις του προς το κοινό, τις οποίες χρησιμοποιεί ο συγγραφέας…
Το έργο πρωτοπαίχτηκε στην Ελλάδα από τις 12 Απριλίου έως τις 20 Μαΐου του 1962 στο Κυκλικό θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά. Στην παράσταση αυτή πρωταγωνιστούσαν ο Κώστας Μπάκας, ο Χρήστος Πάρλας, η Νέλλη Αγγελίδου, η Ντόρα Γιαννακοπούλου και η Τασώ Καββαδία. Εκεί πρωτακούστηκαν η μουσική και τα τραγούδια που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο, παιγμένα με την κιθάρα του Δημήτρη Φάμπα. Τα σκηνικά είχε κάνει ο Γιάννης Τσαρούχης και τη σκηνοθεσία ο Λεωνίδας Τριβιζάς. Τρία χρόνια μετά με τους ίδιους συντελεστές και με διαφορετική διανομή (Τίτος Βανδής, Γιώργος Τζώρτζης, Τάνια Σαββοπούλου, Μάκης Ρευματάς, κ.ά.) ανέβηκε στο θέατρο Μετάλλιο…
Ένα βράδυ με τον Brendan Behan
… Κάποτε, όταν ήταν φυλακισμένος, δινόταν βράδυ η πρεμιέρα του έργου του στο Λονδίνο. Ζήτησε να παρευρεθεί και η αστυνομία έδωσε την άδεια υπό τον όρο να συνοδεύεται στην αίθουσα από δύο αστυνομικούς. Έτσι παρουσιάστηκε στην πρεμιέρα ανάμεσα στους δυο Άγγλους που τον φρουρούσαν με τα περίστροφά τους. Όταν το κοινό τον φώναξε στη σκηνή μετά την παράσταση για να τον χειροκροτήσει, παρουσιάστηκε μαζί με τους αστυνομικούς, στη μέση. Φρουρούμενος και απευθυνόμενος στο κοινό είπε: Κυρίες και κύριοι, είμαι πολύ ευτυχής διότι βρίσκομαι στην εξαιρετική και σπάνια θέση ενός συγγραφέως να προστατεύεται από τους στρατιώτες της Α.Μ. της Βασιλίσσης εναντίον τυχόν αποδοκιμασιών του πλήθους… Μίνως Αργυράκης
Από το πρόγραμμα της παράστασης στο Θέατρο Μετάλλιο
Brendan Behan: βιογραφικό σημείωμα
(Δουβλίνο 1923-1964)
Ιρλανδός επαναστάτης κατά της αγγλικής κυριαρχίας και συγγραφέας, ο οποίος με την ωμή σάτιρά του και τη δύναμη των πολιτικών του σχολίων συνέβαλε σημαντικά στο θέατρο του Παραλόγου.
Μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο, το 1937, έμαθε το οικογενειακό επάγγελμα του ζωγράφου, ενώ παράλληλα συμμετείχε στον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό ως αγγελιοφόρος. Ενώ βρισκόταν στην Αγγλία σε αποστολή σαμποτάζ, συνελήφθη και καταδικάστηκε (1940) σε τρία χρόνια κράτηση σε αναμορφωτήριο, όπου έγραψε Το παιδί του αναμορφωτηρίου. Λίγο αργότερα έλαβε μέρος σε ένοπλη επίθεση και καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλάκιση. Στη φυλακή τελειοποίησε τα Ιρλανδικά του, τη γλώσσα που χρησιμοποίησε στην εξαιρετικά λεπτή και ευαίσθητη ποίησή του. Ακολούθησαν και άλλες συλλήψεις, είτε για επαναστατικές δραστηριότητες είτε για αλκοολισμό.
Το πρώτο του θεατρικό έργο Ο αλλόκοτος τύπος (1954) ανέβηκε στο μικρό Pike Theatre του Λονδίνου και είχε άμεση επιτυχία. Το δεύτερο, Ένας όμηρος (1958), θεωρείται το αριστούργημά του.
Έγραψε διηγήματα και σενάρια για την Ιρλανδική Ραδιοφωνία. Τα τελευταία του έργα, τα οποία ηχογράφησε ο ίδιος σε μαγνητοταινία, είναι Το νησί του Brendan Behan, The Scarperer, Η Νέα Υόρκη του Brendan Behan και Εκμυστηρεύσεις ενός Ιρλανδού επαναστάτη.
[Πηγή των κειμένων και των φωτογραφιών στα βίντεο: ένθετο στο έργο Ένας όμηρος που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011 Φωτογράφος: Τάκης Πανανίδης Το σκίτσο του Brendan Behan είναι του Μίνωα Αργυράκη]
Το έργο είναι έξοχο από κάθε άποψη. Θαυμάσια η ποίηση του Μπρένταν Μπίαν, όπως και η απόδοσή της στα Ελληνικά από τον Βασίλη Ρώτα, θαυμάσια η μελοποίησή της από τον Μίκη Θεοδωράκη, θαυμάσια η ερμηνεία του Κώστα Παπαδόπουλου, του Λάκη Καρνέζη και της Μαρίας Φαραντούρη.
Δυστυχώς δεν γνωρίζω τα ονόματα όλων των μουσικών. Παντού αναφέρεται μόνο η φράση «Συμμετέχει λαϊκή ορχήστρα». Στις φωτογραφίες βλέπω τον Γιάννη Διδίλη (πιάνο), τον Βαγγέλη Παπαγγελίδη (μπάσο) και τον Εύανδρο Παπαδόπουλο (κρουστά), αλλά δεν φαίνεται πουθενά ο κιθαρίστας, που μάλιστα παίζει σημαντικότατο ρόλο στα τραγούδια, και δεν τον θυμάται ούτε ο Κώστας Παπαδόπουλος. Θα ήταν, λοιπόν, απρέπεια να αναφέρω όλους τους υπόλοιπους μουσικούς (πλην των Παπαδόπουλου & Καρνέζη) χωρίς τον κιθαρίστα. Τι κρίμα! Στην Ελλάδα του 2011 τα συγγραφικά και τα συγγενικά δικαιώματα συνεχίζουν να χάνονται στο μαύρο σκοτάδι της αφάνειας και μάλιστα σε εκδόσεις σημαντικών εφημερίδων μας (όπου, συν τοις άλλοις, υπάρχουν αρκετά σοβαρά ορθογραφικά λάθη).
Ας αρκεστούμε, ωστόσο, στην ποίηση και τη μουσική του έργου Ένας όμηρος, γιατί αυτές έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο και μας αποζημιώνουν πλήρως για κάθε άλλο κακώς κείμενο εν Ελλάδι. Μέρες που είναι, αξίζει να (ξαν)ακούσουμε τον επαναστάτη Ιρλανδό να υμνεί την ελευθερία, τη ζωή και τον έρωτα. Καλή μας ακρόαση!
Το θεατρικό έργο Ένας όμηρος παρουσιάστηκε στην Αθήνα το χειμώνα του 1962 και αμέσως μετά κυκλοφόρησαν τέσσερα τραγούδια με τη Ντόρα Γιαννακοπούλου. Όταν λίγο αργότερα θέλησαν να κυκλοφορήσουν ολόκληρο τον κύκλο των τραγουδιών, σκόνταψαν στη λογοκρισία, η οποία απέρριψε τον στίχο … Από τους μπάσταρδους τους ξένους… για ευνόητους λόγους. Η εταιρεία πρότεινε στο συνθέτη να τον παραλείψουν, όμως ο Θεοδωράκης δεν το δέχτηκε. Έτσι αποφάσισε να κυκλοφορήσει το έργο έξω από το κανάλι της δισκογραφίας που ελεγχόταν από τη λογοκρισία, ώστε να γίνει γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Αποτέλεσμα υπήρξε η [παρούσα] φωνοληψία που έγινε με μοναδικό ερμηνευτή τον συνθέτη (φωνή-πιάνο) και που κυκλοφόρησε μέσω της εφημερίδας Αυγή. Εκεί ο καθένας μπορούσε να αφήσει μια άδεια μαγνητοταινία και να πάρει μια γραμμένη.
Αργότερα ο Αλέκος Πατσιφάς της εταιρείας Lyra κατόρθωσε να πάρει την έγκριση της λογοκρισίας και έτσι ηχογραφήθηκε ο πρώτος δίσκος με πλήρη ορχήστρα και ερμηνευτή τον ίδιο τον συνθέτη. Ακολούθησε το 1966 ο δίσκος με τη Μαρία Φαραντούρη, ο οποίος λόγω της Δικτατορίας έμελλε να κυκλοφορήσει 7 χρόνια αργότερα.
Ένας όμηρος: το έργο
Ένας νεαρός Άγγλος στρατιώτης κρατείται όμηρος σ’ ένα πορνείο του Δουβλίνου για αντίποινα ενός φυλακισμένου του IRA που θα απαγχονιστεί σε μια φυλακή του Μπέλφαστ. Ο όμηρος ερωτεύεται μια Ιρλανδέζα υπηρέτρια του πορνείου, αλλά ο θάνατός του θα βάλει τέλος στην πορεία, στον έρωτα, στη ζωή…
Έργο που -σύμφωνα με το μεταφραστή του στα ελληνικά Βασίλη Ρώτα- παρουσιάζει το μαχητικό προοδευτικό πνεύμα, καθώς μπερδεύεται μέσα στα εγκατεστημένα δίχτυα της αντίδρασης και θυσιάζεται και στιγματίζει την εθνικιστική παραφροσύνη και τον θρησκευτικό φανατισμό που απαιτούν στο βωμό τους ένα αθώο θύμα. Ο όμηρος ζει, ερωτεύεται και πεθαίνει σ’ ένα χώρο όπου συνυπάρχουν βωμολοχίες, υπόκωφοι ύμνοι, άγρια γέλια και απελπισία. Μεγαλοψυχία και συμπόνια έχουν θέση μόνο στα μέλη ενός περιπλανώμενου music hall, που αναμιγνύονται στη δράση… Οι μπρεχτικές επιδράσεις είναι φανερές στη δομή του έργου, στη δράση του, ακόμα και στις προσφωνήσεις του προς το κοινό, τις οποίες χρησιμοποιεί ο συγγραφέας…
Το έργο πρωτοπαίχτηκε στην Ελλάδα από τις 12 Απριλίου έως τις 20 Μαΐου του 1962 στο Κυκλικό θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά. Στην παράσταση αυτή πρωταγωνιστούσαν ο Κώστας Μπάκας, ο Χρήστος Πάρλας, η Νέλλη Αγγελίδου, η Ντόρα Γιαννακοπούλου και η Τασώ Καββαδία. Εκεί πρωτακούστηκαν η μουσική και τα τραγούδια που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης για το έργο, παιγμένα με την κιθάρα του Δημήτρη Φάμπα. Τα σκηνικά είχε κάνει ο Γιάννης Τσαρούχης και τη σκηνοθεσία ο Λεωνίδας Τριβιζάς. Τρία χρόνια μετά με τους ίδιους συντελεστές και με διαφορετική διανομή (Τίτος Βανδής, Γιώργος Τζώρτζης, Τάνια Σαββοπούλου, Μάκης Ρευματάς, κ.ά.) ανέβηκε στο θέατρο Μετάλλιο…
Ένα βράδυ με τον Brendan Behan
… Κάποτε, όταν ήταν φυλακισμένος, δινόταν βράδυ η πρεμιέρα του έργου του στο Λονδίνο. Ζήτησε να παρευρεθεί και η αστυνομία έδωσε την άδεια υπό τον όρο να συνοδεύεται στην αίθουσα από δύο αστυνομικούς. Έτσι παρουσιάστηκε στην πρεμιέρα ανάμεσα στους δυο Άγγλους που τον φρουρούσαν με τα περίστροφά τους. Όταν το κοινό τον φώναξε στη σκηνή μετά την παράσταση για να τον χειροκροτήσει, παρουσιάστηκε μαζί με τους αστυνομικούς, στη μέση. Φρουρούμενος και απευθυνόμενος στο κοινό είπε: Κυρίες και κύριοι, είμαι πολύ ευτυχής διότι βρίσκομαι στην εξαιρετική και σπάνια θέση ενός συγγραφέως να προστατεύεται από τους στρατιώτες της Α.Μ. της Βασιλίσσης εναντίον τυχόν αποδοκιμασιών του πλήθους… Μίνως Αργυράκης
Από το πρόγραμμα της παράστασης στο Θέατρο Μετάλλιο
Brendan Behan: βιογραφικό σημείωμα
(Δουβλίνο 1923-1964)
Ιρλανδός επαναστάτης κατά της αγγλικής κυριαρχίας και συγγραφέας, ο οποίος με την ωμή σάτιρά του και τη δύναμη των πολιτικών του σχολίων συνέβαλε σημαντικά στο θέατρο του Παραλόγου.
Μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο, το 1937, έμαθε το οικογενειακό επάγγελμα του ζωγράφου, ενώ παράλληλα συμμετείχε στον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό ως αγγελιοφόρος. Ενώ βρισκόταν στην Αγγλία σε αποστολή σαμποτάζ, συνελήφθη και καταδικάστηκε (1940) σε τρία χρόνια κράτηση σε αναμορφωτήριο, όπου έγραψε Το παιδί του αναμορφωτηρίου. Λίγο αργότερα έλαβε μέρος σε ένοπλη επίθεση και καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλάκιση. Στη φυλακή τελειοποίησε τα Ιρλανδικά του, τη γλώσσα που χρησιμοποίησε στην εξαιρετικά λεπτή και ευαίσθητη ποίησή του. Ακολούθησαν και άλλες συλλήψεις, είτε για επαναστατικές δραστηριότητες είτε για αλκοολισμό.
Το πρώτο του θεατρικό έργο Ο αλλόκοτος τύπος (1954) ανέβηκε στο μικρό Pike Theatre του Λονδίνου και είχε άμεση επιτυχία. Το δεύτερο, Ένας όμηρος (1958), θεωρείται το αριστούργημά του.
Έγραψε διηγήματα και σενάρια για την Ιρλανδική Ραδιοφωνία. Τα τελευταία του έργα, τα οποία ηχογράφησε ο ίδιος σε μαγνητοταινία, είναι Το νησί του Brendan Behan, The Scarperer, Η Νέα Υόρκη του Brendan Behan και Εκμυστηρεύσεις ενός Ιρλανδού επαναστάτη.
[Πηγή των κειμένων και των φωτογραφιών στα βίντεο: ένθετο στο έργο Ένας όμηρος που διένειμε η εφημερίδα Καθημερινή το 2011 Φωτογράφος: Τάκης Πανανίδης Το σκίτσο του Brendan Behan είναι του Μίνωα Αργυράκη]
Το έργο είναι έξοχο από κάθε άποψη. Θαυμάσια η ποίηση του Μπρένταν Μπίαν, όπως και η απόδοσή της στα Ελληνικά από τον Βασίλη Ρώτα, θαυμάσια η μελοποίησή της από τον Μίκη Θεοδωράκη, θαυμάσια η ερμηνεία του Κώστα Παπαδόπουλου, του Λάκη Καρνέζη και της Μαρίας Φαραντούρη.
Δυστυχώς δεν γνωρίζω τα ονόματα όλων των μουσικών. Παντού αναφέρεται μόνο η φράση «Συμμετέχει λαϊκή ορχήστρα». Στις φωτογραφίες βλέπω τον Γιάννη Διδίλη (πιάνο), τον Βαγγέλη Παπαγγελίδη (μπάσο) και τον Εύανδρο Παπαδόπουλο (κρουστά), αλλά δεν φαίνεται πουθενά ο κιθαρίστας, που μάλιστα παίζει σημαντικότατο ρόλο στα τραγούδια, και δεν τον θυμάται ούτε ο Κώστας Παπαδόπουλος. Θα ήταν, λοιπόν, απρέπεια να αναφέρω όλους τους υπόλοιπους μουσικούς (πλην των Παπαδόπουλου & Καρνέζη) χωρίς τον κιθαρίστα. Τι κρίμα! Στην Ελλάδα του 2011 τα συγγραφικά και τα συγγενικά δικαιώματα συνεχίζουν να χάνονται στο μαύρο σκοτάδι της αφάνειας και μάλιστα σε εκδόσεις σημαντικών εφημερίδων μας (όπου, συν τοις άλλοις, υπάρχουν αρκετά σοβαρά ορθογραφικά λάθη).
Ας αρκεστούμε, ωστόσο, στην ποίηση και τη μουσική του έργου Ένας όμηρος, γιατί αυτές έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο και μας αποζημιώνουν πλήρως για κάθε άλλο κακώς κείμενο εν Ελλάδι. Μέρες που είναι, αξίζει να (ξαν)ακούσουμε τον επαναστάτη Ιρλανδό να υμνεί την ελευθερία, τη ζωή και τον έρωτα. Καλή μας ακρόαση!
