Μ' αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ' τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια… [Νίκος Χουλιαράς]
Γιώργος Σεφέρης & Μίκης Θεοδωράκης, Άνθη της πέτρας
Ποίηση:Γιώργος Σεφέρης (απόσπασμα από το ποίημα «[Άνθη της πέτρας…]» της ενότητας «Σχέδια για ένα καλοκαίρι» στη συλλογή Τετράδιο γυμνασμάτων (1940)) Σύνθεση, ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας:Μίκης Θεοδωράκης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Ερμηνεία:Γρηγόρης Μπιθικώτσης Έργο:Επιφάνια (δίσκος 45 στροφών extended play, 1962)
Άνθη της πέτρας μπροστά στην πράσινη θάλασσα
με φλέβες που μου θύμιζαν άλλες αγάπες
γυαλίζοντας στ’ αργό ψιχάλισμα,
άνθη της πέτρας φυσιογνωμίες
που ήρθαν όταν κανένας δε μιλούσε και μου μίλησαν
που μ’ άφησαν να τις αγγίξω ύστερ’ απ’ τη σιωπή
μέσα σε πεύκα σε πικροδάφνες και σε πλατάνια. *
* Οι στίχοι που παραθέτω είναι ακριβώς όπως τους έγραψε ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης.
Γιώργος Σεφέρης & Μίκης Θεοδωράκης, Κράτησα τη ζωή μου
Ποίηση:Γιώργος Σεφέρης (απόσπασμα από το ποίημα «Επιφάνια, 1937» της ενότητας «Σχέδια για ένα καλοκαίρι» στη συλλογή Τετράδιο γυμνασμάτων (1940)) Σύνθεση, ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας:Μίκης Θεοδωράκης Μπουζούκι:Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Ερμηνεία:Γρηγόρης Μπιθικώτσης Έργο:Επιφάνια (δίσκος 45 στροφών extended play, 1962)
Κράτησα τη ζωή μου κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας
ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα κατά το πλάγιασμα της βροχής
σε σιωπηλές πλαγιές φορτωμένες με τα φύλλα της οξιάς,
καμιά φωτιά στην κορυφή τους· βραδιάζει. *
* Οι στίχοι που παραθέτω είναι ακριβώς όπως τους έγραψε ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης.
Στο περιγιάλι το κρυφό
κι άσπρο σαν περιστέρι
διψάσαμε το μεσημέρι·
μα το νερό γλυφό.
Πάνω στην άμμο την ξανθή
γράψαμε τ’ όνομά της·
ωραία που φύσηξεν ο μπάτης
και σβήστηκε η γραφή.
Με τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος
πήραμε τη ζωή μας· λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή. *
Πληροφορίες για το ποίημα:
Το σύντομο αυτό ποίημα του Σεφέρη, πολύ δημοφιλές στην Κύπρο, θεωρήθηκε (και θεωρείται) από πολλούς ότι έχει πηγή έμπνευσης ένα πολύ όμορφο ακρογιάλι της Κύπρου, την παραλία του Κώννου στον Πρωταρά, στις ανατολικές ακτές του νησιού μας. Σαν τέτοιο το συστήνουν οι ξεναγοί, έτσι το χρησιμοποιούν σε κείμενά τους δημοσιογράφοι και άλλοι. Δυστυχώς, παρ’ όλη την αγάπη και τους δεσμούς του ποιητή με την Κύπρο, παρ’ όλο ότι μια ολόκληρη ποιητική του συλλογή είναι εμπνευσμένη από την Κύπρο, αυτό δεν ευσταθεί. Ο Σεφέρης ήρθε για πρώτη φορά στην Κύπρο το φθινόπωρο του 1953. Το ποίημα «Άρνηση» είναι το πέμπτο της πρώτης ποιητικής συλλογής «Στροφή», που εξέδωσε ο Σεφέρης το 1931, είκοσι δύο ολόκληρα χρόνια πριν από το ταξίδι του στο νησί. Τα ποιήματα της συλλογής είναι γραμμένα μετά την επιστροφή του από το Παρίσι (1924) και απηχούν απαισιόδοξα συναισθήματα και δύσκολες ψυχικές καταστάσεις αυτής της περιόδου. Τέτοιες καταστάσεις είναι, για παράδειγμα, οι ίδιες οι σπουδές του στα νομικά που δεν τις ήθελε, που τις ακολούθησε κατ’ απαίτηση του πατέρα του και που τον έκαναν συχνά πολύ δυστυχισμένο. Είναι ακόμη δυο άτυχοι έρωτές του, με την κόρη της σπιτονοικοκυράς του στο Παρίσι και λίγο αργότερα με κάποια άλλη κοπέλα, τη Jacqueline, με την οποία χώρισε γιατί γνώριζε εκ των προτέρων την αντίδραση της οικογένειάς του. Πολλές λεπτομέρειες για όλα αυτά και την ψυχολογική του κατάσταση μας δίνει το βιβλίο της αδελφής του Ιωάννας Τσάτσου, «Ο αδελφός μου Γ. Σεφέρης», καθώς και τα ημερολόγια του ποιητή (Μέρες Α). Η «Άρνηση», λοιπόν, είναι ποίημα αυτής της περιόδου, ένα ερωτικό ποίημα, αλλά και ποίημα που περικλείει ένα από τα προσφιλή θέματα του Σεφέρη, την τραγικότητα του «ανθρώπου που ξαστόχησε», του ανθρώπου που ξεκίνησε με όνειρα, με επιθυμίες, με πάθος για τη ζωή, αλλά που κάποια στιγμή συνειδητοποιεί πως η ζωή του ήταν ένα μοιραίο λάθος, πως χαράχτηκε πάνω σ’ ένα λανθασμένο δρόμο κι αποφασίζει ν’ αλλάξει ζωή.
Πηγή: «Το περιγιάλι το κρυφό…»: ένα παρεξηγημένο ποίημα
Μετά τη μελοποίηση του ποιήματος από τον Μίκη Θεοδωράκη και την έξοχη ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση, χάθηκε η άνω τελεία της τρίτης στροφής του ποιήματος του Γιώργου Σεφέρη. Η απώλεια αυτή ακόμα συζητιέται χωρίς να μειώνει, βέβαια, την αξία του τραγουδιού που δεν έχουμε πάψει να σιγοψιθυρίζουμε εδώ και 50 χρόνια. Εκτενείς πληροφορίες για το θέμα αυτό μπορούμε να διαβάσουμε στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο Η «άρνηση» μιας άνω τελείας.
* Οι στίχοι που παραθέτω είναι ακριβώς όπως τους έγραψε ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης.
Βίκυ Παπαπροδρόμου: ό,τι πολύ αγάπησα (ποίηση, πεζογραφία & μουσική) 