Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Ο κυρ-Αντώνης (με τη Μελίνα Μερκούρη και τον Μάνο Χατζιδάκι)
Τα όνειρα
Όσο περνούν τα χρόνια
κονταίνουν τα όνειρα,
άλλα στρέφουν προς τα πίσω
τα περισσότερα βαραίνουν
πέφτουν πιο χαμηλά,
συντροφικά σ’ ακολουθούν στο τέρμα
για μια στιγμή συνωστίζονται
αίφνης σε κοιτούν κατάματα και σβήνουν.
Από τη συλλογή Προπατορικά (2000) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Τα δάκρυα
– Τα δάκρυα των ανθρώπων είναι εγωιστικά
εκτός κι αν ακολουθούν εσωτερικές διαδικασίες
θρηνούν για κάτι παντελώς ξένο,
στρέφονται στα μέσα τους,
δεν ακολουθούν κανένα συναίσθημα.
Και πνίγονται από μόνα τους.
Από τη συλλογή Προπατορικά (2000) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Νανούρισμα
Μην αφήνεσαι, μωρό μου, μην αφήνεσαι∙
κρατήσου, μωρό μου, κι ας κλάψεις.
Δε γλυτώνεις, μωρό μου, μην αφήνεσαι,
στη γλύκα θα κολλήσουν τα χεράκια σου.
Κρατήσου, μωρό μου, μην απλώνεις
στα χίλια δυο που θα βρεις να σου τάζουν,
θα σε ζαχαρώσουν, μωρό μου, μες στη γλύκα τους
μπορεί ακόμη και να τους αγαπήσεις∙
όχι, μωρό μου, μην αφήνεσαι
κλάψε, μωρό μου, καλύτερα κλάψε.
Από τη συλλογή Προπατορικά (2000) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Claude Monet, Peupliers au bord de l’Epte, 1890, oil on canvas (100 x 65 cm) private collection
Πηγή: intermonet.com
Λευκή
Λεύκα λευκή με λένε
λες και με γνώριζαν,
Στον λαιμό μου τα χαμηλά ακονίζω σύννεφα
βροχές υπότροπες και μεσημέρια.
Τραβάω τους κεραυνούς και καίγομαι
ορίζω ποταμούς που με ξηλώνουν.
– Όμως κάποτε πολύ αγάπησα τις συνήθειές μου.
– Τρέχει το φως κάτω στη ρίζα μου,
και καθρεφτίζει ήλιους το ποτάμι
νοσταλγώ τις φωνές μικρών πουλιών,
και δεν μπορώ τις νύχτες
του κρύου πριονιού και του χειμώνα.
– Κάποτε πολύ αγάπησα τις συνήθειές μου
και κάποια διπλανή μου,
που στ’ αψηλά την τράβηξε τ’ αστέρι.
Τώρα στον αγέρα τρίζουν οι φλούδες μου
και στην δροσιά τους θυμάμαι
τις τόσες φορές που με χαμήλωσαν.
Όμως οι ρίζες μου
είναι αυτές που τραβούν τα ποτάμια.
Από τη συλλογή Προπατορικά (2000) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Τέρμας
Τερματοφύλαξ θα πει
ότι κατάγομαι απ’ τ’ Αγρίνιο
δεν κυλάω πέτρες κι έχω ετοιμότητα∙
μ’ απασχολούν ιδιαίτερα οι καμπύλες των πεπονιών
κι υστερότερα συμπαθώ τ’ άνθη του καπνού και τα μήλα.
Τέρμας – Τερματοφύλαξ
θα πει
το πλέγμα αγνοώ των πεφτάστερων∙
έχω προτιμήσεις ή ιππευτικές ικανότητες
αεροβατώ και αμύνομαι καλώς∙
επίσης θα πει
αναθρώσκω την δύναμη∙
(έχω κάποιον άγιο ή μπλοκάρω γερά)
και ιδίως
Τερματοφύλαξ θα πει
έχω ρεφλέξ
και προπάντων κρατώ το μηδέν.
Από τη συλλογή Τέρμας (1988) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Παραδοσιακό πομάκικο τραγούδι με την Εμινέ Μπουρουτζή
Πομάκοι
Κατεβαίνοντας τρυπώνουν στο παζάρι
αγοράζουν αλάτι και κουδούνια
βιαστικά
τα φορτώνουν στις γέρικες μούλες κι ανηφορίζουν.
Ο τόπος πλιθί και κατσικότριχα
άζυμα ψωμιά, και το κριθάρι να φτάνει ως τα μισά και να μη φτάνει.
Στα κοτρόνια η σπορά με τ’ αλάτι που γλείφουν οι πέρδικες,
και το κοπάδι το καύκαλο που τυλίγει ας μην ασπρίσει.
Αργά σαλιώνοντας εφημερίδες
τον καπνό τυλίγουν με ρετσίνι
μη φύγει το κατράμι στην φτέρνα και κατέβει,
ξεπετώντας πού και πού λυκίσιο δόντι
τις αυγές να δαγκώνει και να σκούζει
μη σηκωθεί αγέρας και νοτίσει
τη μαρμαριά μη ξετινάξει απ’ το σαμάρι.
Οπλές τριμμένες στο πυρολίθι∙
αστράφτει ο Θρακιάς, χαρακωμένο βράδυ –
άχυρο παστρικό δεν τ’ αφήνει.
Φύλλα ξερά αυτοί θα κυνηγούνε
κι ο ασκός να λύνει να γεμίζει κομμάτια σύννεφου και νύχια.
Το σάλιο που παράτησαν στους ρόζους
ας πάει κι αυτή η χρονιά χωρίς νυχτέρι
μόν’ το χαρμπί να τρυπάει την σανίδα
και τα όρνιά τους στον απάγγειο να δαγκώνουν
χαμηλά την προβιά με την γλίτζα
η μαρμαριά ας ήταν να κρατούσε.
Από τη συλλογή Λύθρον (1988) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Ο χορός των νομάδων
Των παλιών τα πνεύματα
ποταμιών σκιές που απολιθώθηκαν,
σ’ ομίχλες άγριες και μεγάλα μεσημέρια
πίδακες υγρών που γυμνώνουν τα κόκαλα
πέτρες γίναν και μικρά βουνά
φυτρώνουν δέντρα και τρέχουν, βροχές και ποταμάκια
τρίβουν την ράχη τους και τα χαλίκια
χαμηλά κυλούν στους ανέμους
σε τόπους άλλους και ψηλώματα
που στις θύμησες δεν υπάρχουν
άμμος γίναν κι αγέρας κυνηγιού
τίγρεις που σαϊτεύουν την χλωμάδα της σαβάνας.
Από τη συλλογή Λύθρον (1988) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Η αστική τάξη είναι η άρχουσα
– Η αστική τάξη δεν έχει αντίπαλο
Όλα είναι δικά της
ρέστα αντιρρήσεις και ποιήματα∙
βρομόγρια η επανάσταση τελειωμένη
στο χτίκιασμά της εφεξής περιμένοντας
με τον τρόπο του καρκίνου να δουλέψει.
Από τη συλλογή Λύθρον (1988) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Εκείνοι είπαν
Δεν θα ’χουμε ό,τι αγαπήσαμε
γιατί είμαστε γενναίοι
μ’ ελεγχόμενες φοβίες.
Δεν θέλουμε ό,τι αγαπήσαμε
για να ’μαστε λεύτεροι
με αδέκαστες φοβίες.
Από τη συλλογή Λύθρον (1988) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Εχέδωρος ή Γαλλικός ποταμός
[Πηγή: Δήμος Εχεδώρου]
Γαλλικός
Άραχνες κορφές και πέτρες δύσκολες
σκαλαθρεύοντας
άρχισα να κυλάω το χρυσάφι.
Σε κατηφόρες βουνών άφησα
να κυλήσει το χρυσάφι.
Μέσ’ απ’ το νερό και τα χέρια μου
στην άκρη της άμμου να κυλήσει,
εκεί που βυθίζω τον ίσκιο μου
με τον ιδρώτα των βοδιών ανακάτευα
ξέβγαζα πολύ τις όχθες μου
και στα πατήματά μου να ξελασπώσει.
Σε φλέβες λόφων και ξεροπήγαδα
σε χρόνους ήσυχους και κατηφόρες
άφησα να κυλήσει το χρυσάφι.
Όπως περνάει η σπίθα του κομήτη
μέσ’ από δίστομο πιθάρι και απλώνει
άφησα να περάσει το χρυσάφι.
Σ’ ανήμερους χρόνους μπόρεσα να πνίξω τα νερά μου.
Από τη συλλογή Λύθρον (1988) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Κώστας Χατζής & Σώτια Τσώτου, Ο κύριος κανείς (δίσκος: Ο γιος της άνοιξης (1974))
Οι γύφτοι
Οι γύφτοι είναι κάτι που δεν καταλαβαίνουμε
γιατί τρυπάν τις εποχές
και φέρνουν τους ανέμους στις αυλές μας.
Είναι οι άνθρωποι που μας κλέβουν τα πορτοκάλια
και αφήνουν τα δέντρα να μεγαλώσουν.
Οι γύφτοι είναι κάτι που δεν αγαπάμε
γιατί είναι απάτριδες και γεννιούνται
χωρίς αύξοντα αριθμό ανάμεσα στα μάτια.
Όσοι μεταμεληθούν βγαίνουν στην όχθη
και φυτεύονται ανάμεσά μας.
Μόνο που κάθε βράδυ στα όνειρά τους,
ξεκινούν πάλι για κάποια χώρα των Μακάρων.
Οι γύφτοι είναι κάτι που δεν συμπαθούμε,
γιατί είναι άθεοι και είρωνες.
Όσοι βαπτισθούν βάζουν τους Αγίους τους πίσω στην καρότσα
και τους φορούν για φωτοστέφανο μια παλιά ζάντα από Ντάτσουν.
Τις αυγές σκαρφαλώνουν στις ταράτσες κλέβουν τα μανταλάκια
της νοικοκυράς και αφήνουν τα εσώρουχα μας να στεγνώσουν.
Οι γύφτοι είναι κάτι που δεν καταλαβαίνουμε,
γιατί πεθαίνουν πάντα τον Απρίλη με μάτια καθαρά και μαύρα∙
πιο καθαρά από τη νύχτα∙ παίρνουν μαζί τους ένα κλαδί χασισόδεντρου
και μια πυγολαμπίδα καλά κρυμμένα στο εσώρουχο.
Οι γύφτοι σε παίρνουν πάντα όταν κάνεις ωτοστόπ∙
δεν σου λένε παλιές ιστορίες
ούτε τη μοίρα σου.
Μόνο τα κορίτσια τους σου πλένουν τα χείλη
και σε κοιτούν όλοι κατάματα, μήπως έχεις να τους πεις νέα
για το μεγάλο καραβάνι που χάθηκε…
Από τη συλλογή Κίνναμος (1987) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Έναν καιρό επήγαινα (συρτός Κωνσταντινούπολης)
(τραγούδι: Χρόνης Αηδονίδης / δίσκος: Φίλοι μ’, καλώς ορίσατε (2004))
Καλλίπολη
Ενάτη του μηνός, και μεσημέρι
συνεπείς οι Βυζαντινοί πάντα πληρώνουν τους μισθούς.
Ο Αθηναίος Κονδιλέρης Σοφιανός,
ζυγιάζει στην παλάμη τ’ αλάτι
στην άλλη δυο χρυσά υπέρπυρα
απ’ την σκουριά του ήλιου της Αθήνας.
Κάθεται και ζυγιάζει,
και κάθε ενάτη του μηνός
συλλογάται σε ποιον αιώνα τάχα να ’ναι,
και πόσο άραγε ν’ απέχει η Καλλίπολη.
Από τη συλλογή Κίνναμος (1987) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Σταύρος Ξαρχάκος & Νίκος Γκάτσος, Η χοντρομπαλού
(ερμηνεία: Δέσπω Διαμαντίδου & Σταύρος Ξαρχάκος / έργο: Τα κατά Μάρκον (1991))
Η Μαγδαληνή των βάλτων
Όταν κάποτε τη δείτε,
θα φοράει ένα μικρό φωτοστέφανο στην άκρη του προφίλ,
θα ’χει όλων των λογιών τα γεννητικά όργανα,
ανεβασμένη σε μια κατσίκα
θα τρέχει στους βάλτους και τα συμπόσια.
Τότε οι γιοι σας
έμπειροι οδηγοί τρακτέρ
αμισθί θα οργώνουν τα μετόχια της.
Τι κι αν έχετε αντιρρήσεις –
θα τη λένε Μαρία, Μαγδαληνή, και μεγάλο αδερφό.
Το στόμα της βγάζει χίλιους ήχους
και τα δόντια της άπλυτα μπριλάντια,
συνήθως πλαγιάζει μ’ όσους δεν το μπορούν.
Όμως σίγουρα θα την δείτε
όταν φτύσετε τρεις φορές στον κόρφο της κοιμισμένης κόρης σας
και πείτε λόγια που μόνο οι γριές
των γκρεμισμένων στάβλων της Παφλαγονίας ξέρουν.
Τότε θά ’ρθει απ’ τα βάθη του πυρετού σας,
θα δέσει τα υποζύγια στη μηλιά της αυλής∙
κι όταν ξάφνου χαθούν οι γάτες της περιοχής
μην αναρωτηθείτε τι είναι αυτό που πίνετε
και ποια ύπουλη ζέστη σας τυλίγει.
Μην πείτε ποτέ τι έγινε…
Όμως ξεπροβοδίζοντάς την πρέπει να θυμηθείτε
ότι αυτό δεν είναι ποίημα,
παρά μόνο ένας σκελετός μαμούθ σε μουσείο τέχνης μοντέρνας ή παλιάς.
Μάλλον μπορείτε να την συναντήσετε…
Από τη συλλογή Κίνναμος (1987) του Χ. Δ. Καλαϊτζή
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Χ. Δ. Καλαϊτζής
Βίκυ Παπαπροδρόμου: ό,τι πολύ αγάπησα (ποίηση, πεζογραφία & μουσική) 