Το πλαίσιο
Υπάρχουν τα εξής προαπαιτούμενα:
α) Το κράτημα της μνήμης
–έστω και σαν υπόθεση εργασίας–
απ’ τη συρόμενη χειρολαβή του χρόνου – αν υπάρχει.
(Αυτός είναι ένας τρόπος μετατόπισης του αφόρητου,
φτάνει μην κάνουν μεταστάσεις τα νεοπλάσματα
ή μη σας ξενυχιάσουνε
μες στον συνωστισμό του λεωφορείου.)
β) Οι θεατρίνοι∙
με τη μανία των παιδιών να εξαρμόζουν
κάθε παιχνίδι που τους φέρνουν στη γιορτή τους.
(Θα ήταν αστεία, φυσικά, ακόμη κι η υπόθεση
ότι μπορούν να ξανασυναρμολογήσουν τα κομμάτια του.)
Στη θέση γ) η ενοχή:
Τέλεια σκιά που δεν σας παρατάει
ούτε στου ήλιου καν την κατακόρυφο.
[Αν και το θέμα έχει ερευνηθεί (της ενοχής, όχι της σκιάς) απ’ όλες τις πλευρές, άδικος κόπος∙ σαν να χρεώνεις στο μηδέν κάθε αναπόδεικτο των μαθηματικών θεωρημάτων.]
δ) Η χάρτινη φιγούρα με την καμπούρα του έρωτα.
(Πρόσωπο που φωτίζεται πίσω από τον μπερντέ
και το κινούν με τα ξυλάκια του οι συμπαίχτες.)
ε) Οι τυμβωρύχοι,
σκάβοντας νύχτα τις ψυχές για λίγο αίμα,
αἷμα γὰρ αὐτὰς εἶναι,
οὗ ἐξελθόντος ἤ τραπέντος ἀπόλλυσθαι
ὅλον τὸν ἄνθρωπον,
ενώ τους κάνουν χάζι οι βρικόλακες,
στοιχηματίζοντας μονά-ζυγά σε χρώμα.
Αποσιωπάται η μοίρα, μάλλον εσκεμμένα∙
έτσι κι αλλιώς δεν είναι
παρά η περιττή αναπαράσταση του αλόγιστου.
Κι έπειτα ακολουθούν δίχως σειρά:
Οι υλακές των σκύλων, οι σημαίες,
η αδικαίωτη εποχή των προταγμάτων,
οι υποχθόνιες διαλέξεις των νεκρών∙
και σαν παλιά, παλιά εμμονή
που ψάχνει νά ’βρει ράγες μες στους στίχους:
ο μακρινός χαιρετισμός του τρένου των Ετρούσκων.
(Ακούγεται το σφύριγμα
κι οι σιδηροτροχιές του που αλλάζουν θέσεις.)
[Αυτό το τρένο, άσχετο εκ πρώτης όψεως με τον προορισμό σας, ακόμη εκτελεί το δρομολόγιο Φλωρεντία-Σιένα, διασχίζοντας τα εκπληκτικά τοπία του χρόνου και της χώρας των Ετρούσκων. Δεν φτάνει ποτέ του στη Ρώμη, διαψεύδοντας όσους διατείνονται πως όλοι οι δρόμοι οδηγούν εκεί. Επιπροσθέτως, αυτό είναι το τρένο που χρησιμοποιούσε ως μοντέλο του ο επιφανής ζωγράφος Γεώργιος Δε Κίρικο, και όχι, καθώς λέγεται, το γραφικό τρενάκι του Πηλίου.]
Κατά τη γνώμη μου:
Χρεία κι ενός μηνύματος που να ενθαρρύνει την παραδοχή
του ασύμβατου ανάμεσα στο υπάρχω-δεν υπάρχω.
(Προσώρας όμως έχουν αντιρρήσεις οι αυτόχειρες.)
Καλύτερα ίσως∙
καλύτερα για τη θετή σας φύση,
για την ελπίδα που αφορμίζει την επίγνωση.
[Προσέξτε, ωστόσο, να μην κάνετε συσχετισμούς αυτού που ελπίζετε με το αναπόφευκτο σαν φτάσετε στο χείλος της αβύσσου∙ γιατί απ’ το παράθυρο κοιτάζει η πλάνη έξω, κρατώντας μ’ επιμέλεια στο καρνέ της σημειώσεις.]
Το γεγονός πως έτσι αποφεύγετε
το ατύχημα των παρερμηνειών
έχει ασφαλώς κι αυτό τη σημασία του.
Θα σας γλιτώσει απ’ τον διωγμό
κι από τις επιπλέον πράξεις πίστης.
(Βλέπε, όπου «πίστη»: μάταιο που μοχθεί
και απαστέρωση του ουρανού των άλλων.)
Γι’ αυτά που μένουν χάσκει ο λάκκος των θεσμών
με ξέσκεπα τα μολυσμένα σπλάχνα.
(Μόλις κοπάζει η βροχή
αχνίζει απ’ τον κρατήρα του το πένθος
και ξαναστήνονται οι πάγκοι των πλανόδιων
με τα άκρα όσων σώθηκαν ακρωτηριασμένοι.)
Κι ενώ κανείς δεν έμαθε όσα έγιναν
ούτε όσα αποφασίστηκε να γίνουν
(από νωχέλεια μάλλον
κι όχι επειδή παρέλυσε ο νους του απ’ τη βουή),
ιδού, αυτοπροσώπως οι αρχάγγελοι
όλο ρομφαίες και φτερά σε μια δημιουργία
που έχει κοστίσει, και κοστίζει ακριβά,
η διακόσμησή της.
Ιδού ο παράδεισος,
επικερδής επένδυση στη μαστοριά του φόβου
– κουβέρτα που τυλίγεται γύρω από τη ζωή,
για να κρατάει στα ζεστά τις νέες φύτρες.
Στο μεταξύ,
μια νέα γλώσσα αναπρογραμματίζει τους χρησμούς,
τα ειπωμένα και αυτά που θα ειπωθούν
απ’ το μεγάλο στόμα των τεράτων.
Μια νέα γλώσσα κρεμασμένη στον ιστό,
που δεν διακρίνει τα στοιχειά απ’ τα στοιχεία.
Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού(1)
Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;(2)
Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein
1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.
Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017) του Σταύρου Ζαφειρίου
Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα (ανθολογία) / Σταύρος Ζαφειρίου
Βίκυ Παπαπροδρόμου: ό,τι πολύ αγάπησα (ποίηση, πεζογραφία & μουσική) 